Onderzoek: welke rol speelt grondgebied bij hedendaagse conflicten?

The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) heeft de jaarlijkse bijdrage aan de Strategische Monitor van de Nederlandse overheid uitgebracht. Dit jaar is het thema: The Return of Ghosts Hoped Past? - oftewel dreigingen uit het verleden die terug (lijken te) zijn. Onderdeel daarvan is het deelrapport Pushing the Boundaries: Territorial Conflict in Today's World.

In het Westen werd conflict over grondgebied lange tijd beschouwd als iets uit het verleden. Maar de annexatie van de Krim door Rusland in 2014 toonde aan dat geschillen over grondgebied ook vandaag de dag nog steeds voorkomen. In 2013 speelde bij 51 van de 89 interstatelijke conflicten territorium een rol. Aan de randen van Europa, in het Midden Oosten, Noord Afrika en Oekraine is het vechten om grondgebied dagelijkse realiteit. Maar ook in Azie en Latijns-Amerika zijn er nog verschillende territoriale conflicten die tot geweld tussen staten zouden kunnen leiden.

Om dit probleem in kaart te brengen heeft HCSS in het rapport Pushing the boundaries een analyse gemaakt van conflicten over grondgebied in het internationale systeem. Bij welke geschillen over territorium is de kans groot dat dit tot een conflict leidt? Waar vinden deze plaats? En wat voor antwoorden van beleidsmakers zijn nodig om hier op in te spelen?

De belangrijkste bevindingen zijn:

- Geschillen over grondgebied zijn nog altijd de grootste bron van interstatelijk conflict;

- Geschillen over grondgebied waar etnische claims bij betrokken zijn, maken 30% meer kans om zich tot een oorlog te ontwikkelen dan territoriale geschillen in het algemeen;

- De komst van een politiek leider die een harde lijn voert, is de meest waarschijnlijke trigger voor escalatie van een territoriaal geschil.

De volgende aanbevelingen worden gedaan:

- Het is van belang om vroeg op geschillen in te kunnen spelen. Daarom moeten 'early warning mechanisms' gestimuleerd worden door het ontwikkelen van real-time datasets en monitor mechanismen;

- Internationale justitiele instellingen moeten blijvend ondersteund worden, aangezien vreedzame beslechting van territoriale geschillen in het verleden succesvol is gebleken;

- Er zou meer aandacht moeten zijn voor A2AD (anti-access/areal denial) strategieen;

- Een meer traditionele maatregel is het inzetten van internationale troepenmachten langs betwiste grenzen, om buffer zones te creeren tussen strijdende partijen.