Mediatekst | 19-06-2015

Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 19 juni 2015.

RUTTE

Waar veel punten langskwamen die ook wel aanleiding geven tot een toelichting door diverse collega's. Dat betekent dat ik vast kan zeggen dat in dit zaaltje de ministers Ploumen en Hennis een briefing zullen geven over de verlenging van de militaire missies, aansluitend, ik dacht direct aansluitend aan dit persmoment. Daarbij vervangt minister Ploumen minister Koenders die op dit moment in het buitenland is. Staatssecretaris Wiebes zal op het ministerie van Financien een toelichting geven op de autobrief. En tenslotte is minister Blok beschikbaar voor zij die nadere informatie wensen over het besluit over de renovatie van Huis ten Bosch. Dus op al deze punten kunt u, als u met mij niet genoegen neemt, daar terecht.

Om te beginnen heeft de ministerraad besloten om de Nederlandse militaire bijdrage aan de strijd tegen ISIS en aan de VN-missie in Mali, om die met een jaar te verlengen. Dat is nodig, want de onrust en instabiliteit in de regio's die grenzen aan Europa, die blijven aanhouden. Onze deelname aan de coalitie tegen ISIS loopt tot 1 oktober aanstaande en wordt verlengd tot 1 oktober 2016. En na 1 oktober zetten we de deelname voort aan deze luchtcampagne met vier F-16's, ondersteund door ongeveer 200 militairen. En we blijven ook met totaal 130 militairen bijdragen aan de training van de Iraakse strijdkrachten. De huidige Nederlandse bijdrage van ongeveer 450 militairen aan de VN-missie in Mali, MINUSMA, loopt tot einde dit jaar en wordt verlengd tot eind 2016. En deze besluiten zijn zogenoemd Artikel 100-brieven en dus ook als zodanig aan de Kamer gestuurd. We zullen op Prinsjesdag ook de Kamer informeren over de gevonden oplossing voor de structurele financiering van dit type missies. Dat moest ook nog gebeuren.

Dan heeft de ministerraad ingestemd met een brief aan de Tweede Kamer over de renovatie van Huis ten Bosch. Dit Rijksmonument zal nu in een keer worden gerenoveerd. Dat is doelmatiger en goedkoper dan de eerder aangekondigde gefaseerde renovatie. Sindsdien is uit technisch onderzoek gebleken dat de bouwkundige staat van het gebouw slechter is dan aanvankelijk werd aangenomen. En daardoor kost de eerste fase van de renovatie niet EUR 35 miljoen, zoals bedacht, maar EUR 41,5 miljoen. Tegelijkertijd blijkt dat renovatie van het middendeel en de Haagse vleugel, dat dat sneller dan gedacht, namelijk binnen 10 jaar uiterlijk moet worden uitgevoerd. De technische toestand laat langer uitstel niet toe. Die tweede fase van de renovatie zou EUR 32 miljoen kosten, waarmee de meerjarige kosten zouden uitkomen op EUR73,5 miljoen euro. De renovatie van het hele paleis in een keer kost iets minder dan 60 miljoen, namelijk 59 miljoen euro. Tegelijkertijd, daarop terugkijkend, moet ik wel vaststellen dat wij ons vorig jaar te stellig hebben gebaseerd op aannames en kengetallen. Op zich doe je dat altijd, maar de stelligheid waarmee dat gebeurd is, om te zeggen 'dat is het definitieve antwoord, de definitieve cijfers', die stelligheid was niet verstandig. Wij hadden toen scherper moeten aangeven dat er daarna nog technisch onderzoek zou plaatsvinden, ook dat is gebruikelijk, met mogelijke consequenties. En ik vind, voor mijzelf: dat moet en zal in de toekomst beter.

Dan vanzelfsprekend hebben we in de ministerraad teruggeblikt op de start van de gesprekken met de Tweede Kamerfracties over de belastingherziening. Een belangrijk onderwerp, want door een slimme aanpassing van ons belastingstelsel kunnen we zowel lastenverlichting realiseren, maar tegelijkertijd een aantal randvoorwaarden met elkaar scheppen voor meer groei en de creatie van nieuwe banen. Het gesprek van woensdagavond verliep in een buitengewoon constructieve sfeer. Er was de bereidheid om door te praten met het doel eruit te komen, bij althans voldoende partijen aan tafel die ook weer zicht bieden op een meerderheid in beide Kamers van de Staten-Generaal. Dus wij hebben ook nu voldoende vertrouwen dat na het debat wat nu plaatsvindt, dinsdag of woensdag, ik dacht woensdagochtend, dat er ook aan die werkbare meerderheid verder gewerkt kan worden. En ook in het vertrouwen wat daarvoor nodig is, het vertrouwelijk overleg wat daarvoor nodig is, want dat lukt niet allemaal in de volle openbaarheid.

Ten slotte, naast heel veel andere onderwerpen, hebben we ook stilgestaan bij natuurlijk de situatie in Griekenland. Ik heb net ook contact gehad met de Commissievoorzitter en later in de middag ook met anderen. Het beeld is somber, laten we daar gewoon heel reeel over zijn. Er is geen akkoord bereikt, maandag zal de eurogroep opnieuw bijeen moeten komen en ook is voorzien, zoals u weet, een top van de eurozoneleiders maandagavond. Die bijeenkomsten kunnen alleen slagen als de Griekse regering gaat bewegen en dat betekent dat Griekenland een pakket maatregelen moet accepteren dat recht doet aan de afspraken die op 20 februari in de eurogroep zijn gemaakt, waar eigenlijk in staat: Griekenland moet voldoen aan de afspraken die de vorige regering heeft gemaakt. Je mag bepaalde maatregelen vervangen door andere maatregelen, mits die dezelfde effecten opleveren. We zullen ook steeds kijken wat de macro-economische situatie is en wat in redelijkheid gevraagd kan worden aan primair overschot. Maar binnen die grenzen zal Griekenland nu uiteindelijk zo'n pakket moeten accepteren. Ik vind ook echt dat zo'n akkoord stevig moet zijn, dat het geloofwaardig moet zijn. Dat is een belang van Griekenland, maar ook van de eurozone als geheel en dit kost echt te veel tijd en geeft ook te veel onrust. De inzet is duidelijk: we willen graag dat Griekenland in de eurozone blijft en ik hoop ook van harte dat we maandag kunnen constateren dat er een goeie uitkomst is. Maar de bal ligt echt op de helft van Griekenland.

FRESEN (NOS) Over het belastingplan, 800 euro gemiddeld voor een werkend huishouden. Is dat dan eindelijk, na jaren, de eerste stap op weg naar uw verkiezingsbelofte?

RUTTE Die verkiezingsbelofte, dat heb ik vaker gezegd, kon ik tot nu toe geen gestand doen vanwege de sterk verslechterde economische situatie na de start van het kabinet. We moesten veel meer bezuinigen en ombuigen en hervormen dan wij aanvankelijk hadden gedacht. Dus ik wil op geen enkele manier die link daarmee leggen. Dus die verkiezingsbelofte is een ding, daar heb ik ook over gezegd wat ik erover gezegd heb. Ik ben blij tegelijkertijd dat er nu ruimte komt vanwege het feit dat we in Nederland zo vreselijk hard hebben gewerkt aan herstel met echt 16, 17 miljoen Nederlanders dat er nu ruimte komt ook voor lastenverlichting.

FRESEN Die verkiezingsbelofte van u, die moeten we dus vergeten, begrijp ik dat uit uw woorden?

RUTTE U moet hem vooral niet vergeten, en dat gaat u ook niet doen, heb ik zo de indruk.

FRESEN Maar hij is niets meer waard?

RUTTE Nee, ook niet. Die verkiezingsbelofte heb ik gedaan, ik heb hem tot nu toe niet kunnen uitvoeren. Maar ik vind het wat gratuit om nu te zeggen: kijk eens, nu lukt het me wel. Dat vind ik een beetje makkelijk.

FRESEN Die lastenverlichting van 5 miljard, maar goed, daar heeft de afgelopen jaren natuurlijk ook een behoorlijke lastenverzwaring tegenover gestaan. Weet u hoeveel dat was?

RUTTE Ja zeker, we hebben in totaal, het pakket aan gezondmaking overheidsfinancien gehad van ruim 50 miljard, waarvan ongeveer een derde lastenverzwaringen.

FRESEN Dat is bijna 20, zeg maar?

RUTTE Ja

FRESEN En dan is de vraag natuurlijk, 20 eerst inleveren en dan weer 5 teruggeven, hoe blij moeten we daar eigenlijk mee zijn?

RUTTE Luister, de cijfers kloppen denk ik ongeveer zoals u ze schetst. En wat ik goed vind, is dat we erin geslaagd zijn om de overheidsfinancien met z'n allen in Nederland gezond te krijgen. En dat we het grootste pakket hervormingen hebben doorgevoerd van alle, in ieder geval in de recente Nederlandse geschiedenis. Dat je nu ziet dat Nederland in de kopgroep zit van economische groei in Europa. Dat hangt ook mede samen met dat harde werken van al die Nederlanders en het feit dat de randvoorwaarden verbeterd zijn, door die hervormingen. Dat er nu ruimte komt voor lastenverlichting. En we hopen natuurlijk, dat weten we nog niet zeker, dat de komende jaren bij aanhoudende economische groei er meer netto lastenverlichtingsruimte komt. Maar daar kunnen we nu niet op anticiperen. We gaan geen geld uitgeven wat we niet hebben. Dit is er nu lijkt het wel, het moet nog definitief blijken in augustus, maar het ziet er op dit moment goed uit. En dit is een kans om dus een grotere belastinghervorming door te voeren.

FRESEN Maar als er dan mensen zijn die zeggen: het is een sigaar uit eigen doos, die 800 euro, wat zegt u dan?

RUTTE Je kunt eindeloos optellen en aftrekken, het feit is dat we om de overheidsfinancien gezond te maken heel veel hebben moeten hervormen, bezuinigen en ook lasten verzwaren. En feit is dat er, omdat de economische groei nu meer aantrekt dan wij tot nu toe hadden gedacht waardoor ook de overheidsfinancien sneller gezond worden dan wij hadden voorzien, dat er nu ruimte komt voor lastenverlichting.

FRESEN Nu wordt er gezegd, het is vooral voor werkenden, of eigenlijk alleen voor werkenden. Niet-werkenden hebben misschien toch teveel het nakijken, terwijl die ook last hebben gehad van de crisis?

RUTTE Wat we willen is nu de economische groei zich laat aandienen, zich aandient, en het consumentenvertrouwen verbetert, willen we eigenlijk twee dingen bereiken. We willen ten eerste bereiken dat we het grote probleem van de werkloosheid verder aanpakken, dus die werkloosheid omlaag kunnen brengen. Daarvoor is verdere economische groei nodig. Dat bereik je door lastenverlichting heel gericht in te zetten bij werkenden. Tegelijkertijd geldt voor de niet-werkenden dat ze er in deze plannen niet op achteruit gaan.

FRESEN Nee, maar ze profiteren ook niet van het feit dat het nu weer beter gaat?

RUTTE Nogmaals, je moet keuzes maken. En de keuze die we maken is bij het economisch herstel wat er is, om dat zo te richten dat dat primair een positief effect zal hebben op het herstel van de economie en van de werkgelegenheid.

FRESEN Maar u weet dat ouderen ook stemrecht hebben, en ook vaak in grote getalen opkomen?

RUTTE Ja, ouderen hebben ook kinderen en kleinkinderen, vinden het belangrijk dat die ook een toekomst hebben in het land. De ouderen die ik spreek vinden dat zelfs heel belangrijk. En voor de ouderen geldt dat ze er niet op achteruit gaan, door deze plannen. Wat er verder gebeurt in het koopkrachtbeeld kan ik niet voorspellen. Maar door deze plannen niet.

HEYMANS (RTL) Wat is uw overweging geweest om geen gehoor te geven aan de roep uit de Kamer om een einde te maken aan de belastingvrijdom van de Koning?

RUTTE Er ligt nu een verzoek, of eigenlijk, er ligt nu een rapport van twee deskundigen die daar voor ons naar gekeken hebben. Het was ook een verzoek van de Kamer trouwens, om zo'n rapport uit te brengen. Dat rapport is er nu en zij geven aan dat het verstandig is om die belastingvrijdom, om die te handhaven. En daar hebben ze een paar argumenten voor, misschien is het goed die even te noemen. Dan ga ik iets uitgebreider op uw vraag in. Zij zeggen dat, ook mede gelet op het unieke karakter van het ambt, van het koningschap, en tegelijkertijd de complexiteit die gepaard zou gaan met brutering van de grondwettelijke uitkeringen, dat de belastingvrijdom het beste ongewijzigd kan blijven. Punt is dat als je zou overgaan tot belastingheffing, dat zou betekenen dat alle uitkeringen en verstrekkingen op grond van de Wet Financieel Statuut Koninklijk Huis, de WFSKH, niet langer netto worden verstrekt maar bruto. Die uitkeringen bestaan deels uit geldelijke uitkeringen maar ook uit terbeschikkingstelling van paleizen. Er zijn ook andere verstrekkingen, waarover belasting is verschuldigd, bijvoorbeeld het privegebruik van een auto, van de dienstauto's. Aan de andere kant zullen er niet alleen te belaste inkomsten zijn maar ook aftrekbare kosten, als je gaat bruteren. En de vraag is dan weer in welke mate hiervan sprake zou zijn. Tegelijkertijd geldt dat op grond van de fiscale regelgeving niet alle kosten aftrekbaar zijn. De fiscale regelgeving kent een eigen begrippenkader waarin bijvoorbeeld kosten van kleding, persoonlijke verzorging, de kosten van het voeren van een zekere staat, bijvoorbeeld het in dienst hebben van huispersoneel, niet aftrekbaar zijn. En dit zijn wel uitgaven die voor een koning, het zegt u en mij niets, maar als je koning bent heb je dat nodig, dat is logisch. Dat zijn uitgaven die als functioneel voor de koninklijke staat en de waardigheid worden beschouwd. Als je dat allemaal bij elkaar neemt dan denk ik dat de commissie terecht tot de conclusie komt dat het beter is om het systeem zo te houden.

HEYMANS Zegt u nu eigenlijk van als je wel belasting gaat heffen bij de koning, dan wordt het ingewikkeld. Maar dan zou je dus ook de uitkering ongeveer moeten verdubbelen zodat hij netto hetzelfde overhoudt?

RUTTE Er is een grondwettelijk uitkering die is netto. Dus als je gaat bruteren, belasting gaat heffen, moet je dus eerst die uitkering op een niveau brengen dat die na belasting netto ongeveer hetzelfde blijft. Dat lijkt nog te overzien. Maar er komt vervolgens een enorme toestand achter weg. Omdat de begroting, een, bestaat uit twee artikelen, niet alleen de uitkeringen voor de uitkeringsgerechtigde leden van het koninklijk huis, maar ook allerlei directe aan het koningschap gerelateerde uitgaven. Dus het is een ongelofelijk complexe operatie. Ik heb mij ook voorgenomen, in de Kamer zal die vraag zeker ook komen, ik heb er ook zelf serieus naar gekeken natuurlijk, ook met de commissie. Er is ook best een case te bouwen om wel belasting te laten betalen, het is ook helemaal geen principiele kwestie dat je dat niet zou willen. Maar er komt zo verschrikkelijk veel gedoe achter weg, je moet bovendien de grondwet wijzigen, dat mijn neiging zou zijn: we have bigger fish to fry, zeggen de Engelsen, dan dit probleem op de lossen.

HEYMANS Het is dus eigenlijk gewoon vestzak - broekzak?

RUTTE Zo is het, dat is ook een samenvatting.

HEYMANS Dank u. Dan blijf ik toch wel met een puntje zitten, het Brits koningshuis heeft wel besloten om belasting te gaan betalen, ook als gebaar naar de bevolking toe van: in moeilijke tijden, in crisisperiodes, jullie betalen ook allemaal belasting, laat ik het ook doen. Heeft dat nog een rol gespeeld bij uw overweging?

RUTTE Ze betalen belasting he, het beeld bestaat nu dat de koning geen belasting betaalt. Hij betaalt geen belasting over twee dingen, over de grondwettelijke uitkering en dat deel van de erfenis wat naar de opvolger gaat. En verder betalen ze overal belasting over, dus vermogensbelasting, alle andere belastingen die wij betalen, betalen zij ook. Ook de belasting over te verkrijgen erfenissen van anderen, behalve de erfenis die eventueel van zijn moeder zou komen, daar zou geen belasting over te worden geheven. Maar verder wordt er over alles, ook bij de koning, belasting geheven.

HEYMANS Maar dat was niet mijn vraag, mijn vraag ging meer om de beeldvorming.

RUTTE Nee maar goed ik dacht al, bent u uw vraag vergeten. Nee, luister, ik denk eerlijk gezegd dat als je kijkt naar ons koningshuis en hoe het functioneert en naar de totale kosten, dat ook het totale plaatje zeer verdedigbaar is.

HEYMANS Het Nederlandse koningshuis is niet duur in vergelijking met andere koningshuizen?

RUTTE Nee, bovendien ze zijn trendvolgers, dus zij zijn gekoppeld, hun salaris, hun uitkering, net zoals mijn salaris en van heel veel mensen bij de overheid, aan het salaris van de vicepresident van de Raad van State. Dat is weer gekoppeld aan hoe de gemiddelde ambtenaar zich ontwikkelt, dus ze staan ook al jaren op de nullijn.

HEYMANS Ja oke, maar de start kan natuurlijk al zo hoog geweest zijn dat dat...

RUTTE Ja maar dan krijg je de vraag of de grondwettelijke uitkering te hoog of te laag is. En daarvan stelt Van Maanen ook vast dat dat op zich op een fatsoenlijk niveau zit.

HEYMANS Vergelijkbaar met andere koningshuizen?

RUTTE Ja, je moet dat ook vergelijken natuurlijk met wat je ervoor moet doen, en wat ze eruit moeten betalen. Dus het is heel ingewikkeld om precies die vergelijking te maken. Ik heb ook niet de indruk dat we totaal inzicht hebben in wat alle andere koningshuizen doen, dat daar complete transparantie is. Maar nogmaals, ik heb niet het gevoel dat we hier het grootste maatschappelijke vraagstuk van dit moment bij de kop hebben.

HEYMANS Het is niet te duur?

RUTTE Nee

HEYMANS Dank u.

FRESEN Is het nog wel uit te leggen, is het nog wel van deze tijd?

RUTTE Nee, strikt genomen niet en toch ook weer wel. Het is een oud grondwetsartikel wat zegt, de koning, ook gezien het bijzondere karakter van de functie, betaalt geen belasting over de uitkering die hij krijgt. We betalen allemaal belasting dus waarom de koning niet. Ik snap heel goed dat die vraag gesteld wordt. Dan zeg ik, ja sorry, hij heeft een bijzondere rol in onze staat. Dus ik vind het vanuit die rol heel goed begrijpelijk, ook vanuit de historie, dat dit zo gegroeid is. Daar komt bij dat als je het gaat aanpassen dat dat een ontzettende hoop administratieve hassle creeert.

FRESEN Maar maakt het hem en andere leden van het koninklijk huis niet extra kwetsbaar, dat zij zo'n privilege nog hebben waarvan u eigenlijk zegt: ja, is misschien ook wel deels uit de tijd?

RUTTE De koning en koningin zijn permanent kwetsbaar voor wat er in de samenleving van hen gevonden wordt. Hun kracht is nou juist ...

FRESEN Maar uw taak is om ze zo min mogelijk

RUTTE Zeker, daarom leg ik het hier ook uit, dat ik dit heel verdedigbaar vind. En mijn opvatting is dat we dat niet moeten wijzigen.

BOVEN (BNR) Maar het verhaal wat u houdt over de uitkering en de koning, dat geldt eigenlijk ook voor uw uitkering, of voor die van alle ambtenaren. Die krijgen ook een uitkering, die moeten er ook belasting over betalen, dat zou dan ook bijna te ingewikkeld zijn. Het enige verschil is dat uw voorlichters niet in dienst zijn van u en het personeel van de koning is wel in dienst van de koning. Maar dat kan je natuurlijk gewoon vrij eenvoudig aanpassen door gewoon die mensen allemaal in dienst van de staat te nemen, dan hoeft de koning dat niet allemaal te betalen. Dan kan hij gewoon over zijn eigen uitkering belasting betalen.

RUTTE Zo schrijft de grondwet. De grondwet zegt de koning richt zijn huis in naar eigen goeddunken, in overleg met de regering. Dus de koning heeft voor de inrichting van zijn huis vergaande grondwettelijke bescherming. Dus je kunt niet zomaar zeggen: we gaan even iedereen die bij de koning werkt in staatsdienst nemen, dat gaat niet.

BLOK (Radio 1) De Europese Centrale Bank heeft, ik zou bijna zeggen het noodluik, weer open gezet voor Griekenland. Ditmaal ter waarde van 3 miljard euro, waar houdt dit op?

RUTTE Ik denk volgende week.

BLOK Hoezo?

RUTTE Dan moet denk ik duidelijk worden, het programma loopt af eind juni. Dus dan zal het daarvoor duidelijk moeten zijn of de Grieken de voorwaarden accepteren voor de uitkeringen van de laatste tranche in het hulppakket of niet.

BLOK Dan heeft u het natuurlijk over de Griekse regering, maar wat doet het Griekse volk? Want die heeft namelijk de afgelopen week meer dan 2 miljard euro in enkele dagen aan de banken onttrokken. Daarom is ook die noodlening nodig van 3 miljard.

RUTTE Ja goed, ik heb mijn handen al vol aan de Griekse regering dus als u het niet erg vindt, vind ik het wat ingewikkeld om nu ook het hele Griekse volk erbij te betrekken. En ik denk dat de Griekse regering daar in de eerste plaats verantwoordelijk voor is. De ECB is onafhankelijk, besluit ook onafhankelijk, dus daar heb ik geen opvatting over. Het feit is dat Europa klaarstaat om, mits de Grieken aan alle voorwaarden voldoen, ook deze laatste betalingen te doen uit de bestaande noodpakketten. Het is nu aan de Grieken.

BLOK De woorden worden steeds scherper. De woorden worden ook steeds scherper richting de Griekse regering, met name premier Tsipras en minister van Financien, Varoufakis. Hoe zijn de onderlinge verhoudingen eigenlijk?

RUTTE Goed, ik heb vorige week woensdag nog een uur en een kwartier met hem gesproken, een heel plezierig gesprek. Alleen we zijn het niet in alle opzichten eens.

BLOK Nee, ik vraag het ook omdat onderlinge verhoudingen soms belangrijk zijn om tot een akkoord te komen.

RUTTE Ja, het zijn wel allemaal, de meeste van mijn collega's zijn wel zo lang in de politiek actief dat ze proberen om persoonlijke verhoudingen, hoewel natuurlijk altijd een factor, niet doorslaggevend te laten zijn in uiteindelijk toch de koele afwegingen die een politicus zou moeten maken.

BLOK En heeft u er vertrouwen in dat mensen dat achterwege kunnen laten, nog voor aankomende maandag als de Griekse banken weer opengaan?

RUTTE Nog een keer, die begrijp ik niet.

BLOK Heeft u er vertrouwen in dat er een akkoord is, laat ik het zo vragen, voordat de banken weer opengaan op maandag?

RUTTE Nou ja, ik heb geen enkele reden om dat vertrouwen te hebben, want we zijn al vijf maanden bezig, maar ik hoop dat het lukt en we werken er hard aan. Ik ben er iedere dag mee bezig, echt iedere dag. Jeroen Dijsselbloem ook iedere dag, we zijn er heel veel tijd aan kwijt. Maar ook duidelijk is wat de grenzen zijn en binnen die grenzen zal de oplossing gevonden moeten worden en dat betekent dat Griekenland, mijn woorden zijn de afgelopen vier maanden ook niet harder geworden, ik heb me heel bewust altijd op de vlakte gehouden en zo min mogelijk olie op de golven gegooid, op het vuur gegooid, door te zeggen dat ik hoop tot het 1 juli is dat zij akkoord gaan met de voorwaarden. Maar het is aan de Griekse regering uiteindelijk. Ja, ik kan ze, het is een democratisch gekozen regering, ik kan ze niet dwingen.

BLOK Bent u voorbereid op een faillissement volgende week?

RUTTE Mentaal bedoelt u? Nou ja, nee in die zin dat ik natuurlijk hoop dat het niet gebeurt. Maar als het gebeurt, gebeurt het. Luister, niemand wil het, maar het is aan de Grieken.

BLOK En het is ook niet erg voor de eurozone als het gebeurt?

RUTTE Nou ja, het heeft natuurlijk altijd effecten, maar ik denk dat de situatie wel anders is dan in 2012. Toen zaten we met een veel grotere vervlechting van het Griekse bancaire stelsel met de rest van Europa en ik denk, het is toch vooral de officiele sector is die nu in beeld is en nou goed, er zullen altijd effecten zijn, ongetwijfeld, maar dit is wel een hele fundamentele kwestie die er voorligt. Namelijk: wat voor Europa wil je? Is dat een Europa waarin we ons aan de afspraken houden en dat hoort bij een gemeenschappelijke munt, of een Europa waarbij een land kan zeggen: nou ik had afspraken, er zijn verkiezingen geweest, ik doe het toch maar niet. Ja, in Nederland zijn die verkiezingen niet geweest dus hier en in de andere 17 eurolanden hechten wij nog steeds aan die oude afspraken. Vind ik ook heel redelijk eigenlijk.

BLOK Het klinkt toch een beetje alsof u er niet zo bevreesd voor bent, dat u zegt: ach als ze eruit stappen, dan valt het allemaal wel mee.

RUTTE Nou ja niet zo bevreesd dat ik zeg: nou moeten we maar toevoegen en dan maar een slappe deal sluiten. Nee niet zo bevreesd, maar het zal natuurlijk altijd, dat moet je niet uitsluiten, het zal natuurlijk altijd effecten hebben.

WILLEMS (HET FINANCIEELE DAGBLAD) Meneer Rutte, er is een ingelaste top op maandagavond, het is niet uitgesloten dat daar een akkoord uit komt. Als dat een akkoord is dat financiele gevolgen heeft, maakt u dan het voorbehoud dat de Tweede Kamer daar nog goedkeuring over moet geven?

RUTTE De Tweede Kamer komt sowieso in beeld voor we definitief akkoord gaan en we er niet uitkomen. Volgens mij, maar dat moet ik even nakijken, maar ik dacht dat de afspraak met de Kamer was dat wij altijd bij trancheringen van nieuwe delen van het steunpakket, altijd weer met het parlement overleggen. Ik zou het even moeten nakijken maar volgens mij is dat wel de afspraak.

WILLEMS Nou wat ik eigenlijk bedoelde is als er ook een ander akkoord gesloten wordt.

RUTTE Nou daar is volgens mij geen sprake van. Waar sprake van is, is de vraag hoe we de laatste tranche in het bestaande steunpakket tot uitkering kunnen laten komen. En daar hebben we het nu over.

KRANENBURG (NRC HANDELSBLAD) U zei net dat u het van belang acht dat Griekenland in de eurozone blijft. Maar ik heb u in het verleden ook weleens horen zeggen: een vertrek uit de eurozone betekent ook een vertrek uit de Europese Unie, van Griekenland. Is dat nog steeds zo?

RUTTE Nou dat vind ik niet. Het lijkt zo te zijn, heb ik ook in de Kamer gezegd, het verdrag is daar niet helemaal duidelijk over, maar het verdrag lijkt daar op te hinten. Dus het zal iets voor de juristen zijn. Ik vraag daar niet om, ik vraag niet aan Griekenland om de Europese Unie te verlaten. Als zij in het onverhoopte geval uit de eurozone gaan lijkt het mij verstandig dat ze lid blijven van de Europese Unie. Maar of dat kan juridisch, dat is echt aan de fijnproevers. En dat heeft te maken dat de euro een verbindend project is waar je, als je daaruit stapt, zo heb ik het begrepen - nogmaals hoor, er zijn verschillende juristen die daar ook weer anders over denken.

KRANENBURG Op de vraag 'bent u voorbereid op een eventueel vertrek van de Grieken', zei u 'mentaal', maar ligt er ook een scenario voor?

RUTTE Daar zeggen we niks over. Want als we daar nu over gaan praten, dan is het nieuws 'Rutte heeft een kwartier gesproken met de Nederlandse journalisten over de gevolgen van een Grieks vertrek'. Dat lijkt me niet behulpzaam voor een goeie afloop maandag.

KRANENBURG Maar heeft u wel al een beetje een beeld van wat de gevolgen zouden zijn van een vertrek van de Grieken?

RUTTE Daarbij verwijs ik naar het vorige antwoord. Want dat wordt echt allemaal internationaal nieuws en ik geloof niet dat ik bijdraag aan een oplossing van het probleem door meer daarover te zeggen. De vraag die u stelde, 'bedoelt u mentaal', ik zei niet dat ik er mentaal op voorbereid ben, ik vroeg 'bedoelt u bij een vertrek, bedoel je mentaal'?

KRANENBURG Ja ik bedoelde mentaal, maar...

RUTTE ...Ja dus ik ben er niet mentaal op voorbereid, maar de vraag was 'zou je het mentaal kunnen dragen?' En daarop is het antwoord ja, maar liever niet.

VAN SOEST (ALGEMEEN DAGBLAD) Een andere vraag. Meneer Rutte heeft u weleens van zonsopgang tot zonsondergang gevast?

RUTTE Gevast? Nee.

VAN SOEST U heeft gisteren namelijk de Nederlandse moslims een fijne ramadan toegewenst. Waarom heeft u dat gedaan?

RUTTE Dat doe ik wel vaker. Ja niet de Nederlandse moslims, dit was de eerste keer, maar ik heb toen ik in India was nog het heilige hindoefeest veel plezier bijgewenst. Ik heb laatst bij de Matthaeus Passion nog gewezen op het belang van Pasen voor bezinning en ik heb een paar keer ook hier Nederland goeie Kerstdagen gewenst. En ik ga dus niet iedere keer als het Kerstmis is, als u daarop gaat letten: ah nu komt Rutte met z'n tweet. U zult dat op volstrekt onwillekeurige momenten, willekeurige momenten zult u dat aantreffen.

BHIKHIE (NU.NL) Heeft u ook de reacties gelezen op die tweet? Sommige mensen maken u uit voor een landverrader en een angsthaas en anderen wensten moslims een fijne terugreis naar waar ze vandaan komen. Wat vindt u van dat soort reacties?

RUTTE Ja discriminatie en racisme is onderdeel van onze samenleving, ik verwerp het en ik bestrijd het. We hebben daar wetten tegen, maar helaas, deze opvattingen leven onder ons.

BHIKHIE Want het past in een breder beeld want deze week is namelijk gebleken uit het rapport dat minister Asscher naar de Kamer heeft gestuurd, dat 9 procent van de Marokkaanse jongeren niet zo positief is over joden. Daar tegenover staat dat 40 procent van de autochtone jongeren niet zo positief is over Marokkanen. Vindt u dat niet veel zorgwekkender en waarom horen we het kabinet daar eigenlijk niet over?

RUTTE Nou volgens mij u Asscher daarover gehoord, die heeft er iets over gezegd.

BHIKHIE Niets over de 40 procent van de autochtonen die negatief is over...

RUTTE ... Nou dat onderzoek ken ik niet. Ik ken alleen het eerste onderzoek wat u noemde.

BHIKHIE Het staat in hetzelfde onderzoek.

RUTTE Oke, ik heb alleen, ik heb niet het onderzoek gelezen, ik heb de mediaberichten erover gezien en die wezen alleen op de eerste helft. Dus de tweede, ik neem het meteen van u aan als dat zo is. Ja ik ben altijd van opvatting en Asscher ook, dat we de hele dag ons zorgen kunnen maken. We kunnen ook proberen er iets aan te doen. Misschien verwacht men dat wel van de politiek en hier geldt dat je dit niet oplost met nieuwe wetgeving en grote plannen en een protocol, dit lossen we op met elkaar door het gesprek te voeren. En feit is dat in Nederland in de afgelopen jaren een hele grote groep mensen erbij is gekomen met een andere culturele achtergrond, die is bezig in dit land z'n plek te bevechten. En de meeste, veruit de meeste gevallen op een positieve manier. Dus dat bevechten bedoel ik op een positieve manier, zoals dat altijd gaat als grote groepen migranten in een bestaande samenleving arriveren. We hebben het in Nederland ook vaker gehad in onze geschiedenis. En het laatste wat we moeten doen is dit soort signalen of gevoelens wegdrukken of als ongepast verklaren. We kunnen alleen zeggen dat als zodanig in dit land natuurlijk geen ruimte is voor racisme, voor discriminatie en dat dit dus betekent dat integratiebeleid, dialoog op grote schaal moet worden voortgezet.

BHIKHIE Maar u gaat er dus niks concreets nog...

RUTTE U wilt een wet laten aannemen of een protocol of wat had u in gedachten? Nee? Vraag ik u: als u een idee heeft, gaan we het doen, maar ik denk niet dat je dit daarmee oplost. Het land kun je niet laten besturen met wetgeving, volgens mij moet je dit soort problemen oplossen door ze te adresseren.

BHIKHIE En dus ook als het erover gaat...

RUTTE. ... En niet met beleid, alsjeblieft, we stikken in het beleid in dit land. Dit los je op door met elkaar het gesprek te voeren.

BHIKHIE Dus dat blijft u ook doen? Want u heeft eerder ook gezegd dat allochtonen zich beter kunnen invechten.

RUTTE Ja, dan mopperen dat ze gediscrimineerd worden op de arbeidsmarkt. Ja dat vind ik. Als je gediscrimineerd wordt overigens kan je naar allerlei meldpunten toe, als het gebeurt vind ik het verschrikkelijk. Alleen als je daarin reden ziet, dat is mijn standpunt, om af te zien van verder solliciteren of te zeggen 'oh ik ben zielig, ik ga in het hoekje zitten' - ik zei in mijn congresspeech 'Calimero met een dopje op je hoofd' - dat lost niks op. We weten in dit land, als je bereid bent - omdat je Mohammed heet moet je misschien twee keer zo vaak solliciteren als wanneer je Jan heet, dat vind ik bizar maar het is een gegeven, helaas - maar je weet ook dat als je niet erbij gaat neerzitten, dat je burgemeester van Rotterdam kan worden. Dat was mijn uitspraak en daar sta ik nog steeds zeer achter. En ik merk ook, heel veel allochtonen die ik spreek, die daar zeer achter staan.

HEYMANS (RTL NIEUWS) Nog even over Paleis Huis ten Bosch.

RUTTE Ah, ik dacht al: waar blijft u?

HEYMANS Ja ja, waar blijft u.

RUTTE Ja want u had het bericht al eerder he?

HEYMANS Wat was uw overweging vorig jaar om tegen de Kamer te zeggen van: het is 35 miljoen, kan ietsje meer of ietsje minder zijn want het is nu eenmaal een begroting. Terwijl dat dus niet zo is.

RUTTE Nou het was gek genoeg wel zo, is nog steeds zo. Die 35 miljoen klopt, alleen is die 41 geworden door tegenvallers, asbest en extra reparaties. Maar goed, die heb je altijd in zulke projecten. Waar ik vind dat wij te stellig zijn geweest is in de uitspraak dat je de rest later kan doen. En wat nu blijkt is dat je, als je de rest later doet, kost dat natuurlijk meer geld. Nou goed, dat wisten we ook vorig jaar nog wel, maar als het dan ook nog eens al binnen tien jaar moet en als tegelijkertijd doordat je het later doet en zo snel later doet, dat dat ten aanzien van de scheiding van wonen en werken en de overlast etcetera weer enorme problemen met zich meebrengt. Nou hadden we de stelligheid op dat punt, dus niet zozeer over die 35 in relatie tot het deel van het huis dat verbouwd zou worden, want grofweg - behalve die tegenvallers, maar die heb je altijd - het zit hem veel meer in het verschil tussen 41 en 59 miljoen. En dat verschil zit hem erin dat je zegt: eigenlijk moet je het gewoon nu allemaal in een keer doen.

HEYMANS Heeft er ook mee gespeeld dat je het hele pand klaar wil hebben voordat de Koning ernaartoe verhuist?

RUTTE Ja dat zeg ik, wij dachten vorig jaar dat je dat heel goed kon scheiden. Alleen je gaat dus heel veel extra kosten maken - nog veel meer dan we toen dachten - aan beveiliging en al dat soort zaken. Maar het belangrijkste verschil is dat je binnen tien jaar de rest moet doen. Het pand is voor het laatst gerestaureerd tussen 1950 en 1956, de laatst opknapbeurt was bij het begin van Koningin Beatrix, maar de echte restauratie, de laatste, was tussen '50 en '56, na zware beschadiging in de oorlog. Dus het pand bevindt zich gewoon in slechte staat. Niet omdat, wat vaak beweerd werd, Beatrix het niet goed onderhouden had. Nee, die heeft het wel goed onderhouden, althans het Rijk voor haar. Maar het is gewoon heel lang geleden voor het laatst grotelijks gerestaureerd. En zo'n oud pand gaat dan gewoon problemen opleveren. En dan blijkt feitelijk dat je, als je er nu naar kijkt, het veel slimmer is het in een keer te doen. En daar is de stelligheid vorig jaar, dat het ook in tweeen kon, daarvan zeg ik: dat is niet verstandig geweest. Die was te stellig.

HEYMANS En de Koning is blij met dit besluit?

RUTTE Ik kan u nooit mededelen wat de Koning ergens van vindt, maar ik neem de volledige ministeriele verantwoordelijkheid voor dit besluit.