Transparantie in medisch onderzoek
07.05.2015
Als je ziek bent, ga je naar de dokter. Als het nodig is, geeft die je medicijnen. Je gaat er dan van uit dat de arts geneesmiddelen meegeeft met de beste werking, zodat je snel beter wordt. Er is echter vaak weinig data beschikbaar over de beste werking van medicijnen, omdat resultaten van
vele medicijnproeven niet gepubliceerd worden. Op 14 april publiceerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een statement over transparantie in medisch onderzoek dat hier verandering in moet brengen.
Resultaten van medicijnproeven worden vaak niet openbaar gemaakt. Dit is vooral het geval bij medicijntesten met negatieve uitkomsten. Artsen hebben zo niet alle informatie tot hun beschikking om de juiste medicijnen voor te schrijven aan hun patienten. Ze baseren hun beslissing op onvolledige
informatie. Als gevolg van deze verkeerde informatie hebben onderzoekers en gezondheidsinterventies scheve prioriteiten. Indirect creeert het kosten voor de publieke en private sector, waaronder patienten zelf. Zo kan het voorkomen dat patienten betalen voor medicijnen die niet optimaal zijn
en/of schadelijke bijwerkingen hebben. Daarnaast remt het verzwijgen van resultaten ander onderzoek naar geneesmiddelen. Ook is het onethisch om onderzoek op mensen uit te voeren zonder resultaten bekend te maken en voor soortgelijke medicijnen telkens dezelfde testen te moeten doen. Zo worden
toekomstige proefpersonen blootgesteld aan onnodige risico's.
Tamiflu
Een bekend voorbeeld van een medicijn zonder beschikbare openbare resultaten is Tamiflu, ook bekend als oseltamivir. Het middel was bedoeld voor behandeling en preventie van griep. De Nederlandse overheid heeft in 2009 4,5 miljoen doses aangeschaft als voorbereiding voor de grieppandemie die
toen verwacht werd. In december 2009 concludeerden onafhankelijke onderzoekers in een overzichtsstudie van alle beschikbare literatuur omtrent Tamiflu dat het middel veel minder effectief is dan eerder werd aangenomen. Het middel verkort de ziekteduur enigszins, maar minder dan eerder werd
aangegeven. Ook is een preventieve werking niet bewezen. Verder blijkt uit het onderzoek dat de schaarse beschikbare effectiviteitsstudies tegenstrijdig zijn en dat de enige studie met een duidelijk positief effect gefinancierd werd door Roche, de fabrikant van Tamiflu. Tamiflu had toen al
voor miljoenen dollars aan verschillende overheden geleverd.
Met het oog op winst en concurrentie lijkt het publiceren van resultaten voor farmaceutische bedrijven niet gunstig. Toch kan het hen ook voordelen opleveren. Zo kunnen ze zien waar het bij anderen mis ging en worden er geen onnodige dubbele testen uitgevoerd. Dat bespaart geld en men kan
efficienter werken. Dat leidt weer tot betere medicijnen en dus tot betere gezondheidszorg.
Statement WHO
Op 14 april publiceerde de WHO een statement over transparantie in medisch onderzoek. Daarin staat dat resultaten van medicijntesten gepubliceerd moeten worden. Hiermee wil de WHO zeker stellen dat beslissingen over veiligheid en effectiviteit van vaccins, medicijnen en medische materialen
gebaseerd zijn op het beste beschikbare bewijs. Dit geldt ook voor oudere, niet-gepubliceerde proeven. De WHO geeft verder aan dat alle medische proeven geregistreerd moeten worden in een speciale database. Dit verzekert transparantie over welke klinische studies er zijn gedaan en biedt de
mogelijkheid om na te gaan of aan alle eisen is voldaan.
Ook Wemos pleit voor meer transparantie. Meer openbare informatie zal voordelen opleveren en ervoor zorgen dat risico's voor patienten, proefpersonen en het grote publiek verminderen. Transparantie is nodig voor de meest accurate informatie over effectiviteit en veiligheid van medicijnen. Meer
transparantie betekent een toegevoegde waarde voor de mondiale volksgezondheid.
Lees hier het statement van de WHO.