Florentijnse patriciers waren essentieel voor het culturele succes van het Medici-hof in het 17e-eeuwse Florence. Dat blijkt uit onderzoek van de Leidse kunsthistorica Elisa Goudriaan. Promotie 30 april.

Patriciers waren stille kracht

Een van de Florentijnse patriciers, Michelangelo Buonarroti de Jongere (de achterneef van de beroemde kunstenaar Michelangelo), afgebeeld door Christofano Allori

Een van de Florentijnse patriciers, Michelangelo Buonarroti de Jongere (de achterneef van de beroemde kunstenaar Michelangelo), afgebeeld door Christofano Allori

Over het algemeen worden de culturele manifestaties in het 17e-eeuwse Florence op het conto geschreven van het machtige, heersende Medici-geslacht. Het proefschrift van kunsthistorica Elisa Goudriaan verandert dit beeld ingrijpend. Het toont aan dat de patriciers - rijke burgers met hart voor de stad - de stille kracht waren achter veel culturele, sociale en politieke verworvenheden van de Medici. Bovendien waren hun omvangrijke netwerken verantwoordelijk voor belangrijke culturele vernieuwingen in Florence tussen 1600 en 1660.

Geen stad in verval

De stad Florence was na de Renaissance dus niet in verval, zoals nu vaak wordt beweerd. Dankzij onderzoek in de familie-archieven van de patriciers en in andere archieven in Florence en Rome, kan dit beeld nu worden herzien. Goudriaan gebruikte ook secundaire bronnen van historici en andere wetenschappers, zoals muziekhistorici, theaterhistorici, sociologen en politicologen.

Cultuurbemiddelaars

Goudriaan schetst in haar proefschrift als eerste historica een overzicht van het culturele en diplomatieke belang van de patriciers als groep. Zo traden patriciers vaak op als cultuurbemiddelaar. Door jonge talentvolle kunstenaars in contact te brengen met hogere opdrachtgevers in andere steden, werden deze kunstenaars op weg geholpen met hun carrieres en konden ze in sociaal aanzien stijgen. Bovendien introduceerden deze kunstenaars bij terugkeer in Florence veel culturele vernieuwingen. Ook richtten de patriciers academies op, veelal gericht op literatuur en theater. Hierbinnen ontstonden informele contacten tussen de leden - Medici-prinsen, patriciers en kunstenaars - die tot nieuwe patronageopdrachten leidden.

De stad draaiende houden

Elisa Goudriaan

Elisa Goudriaan

Het sociaal-politieke belang van de patriciers blijkt onder andere uit hun vele missies als ambassadeur en diplomaat voor de Medici-groothertogen, en hun bijdrage aan de organisatie van huwelijken en herdenkingsceremonies. Ook bij machtswisselingen was dit van belang. Zoals het ambtenarenapparaat een ministerie draaiende houdt bij een ministerwissel, zo zorgden de patriciers ervoor dat bij de opvolging van verschillende groothertogen de Medici-familie steeds aan alle ceremoniele verplichtingen bleef voldoen. Zo konden de stad en zijn sociaal-culturele manifestaties blijven functioneren.

Wederzijds profijt

De Medici hadden dankzij de patriciers een rijke culturele kring om zich heen, waarmee zij belangrijke gasten konden imponeren. De patriciers konden hun contacten aan Europese hoven gebruiken om hun sociaal en cultureel aanzien te bevorderen, en verkregen van de Medici adellijke titels. Het mes sneed dus aan twee kanten. Samen konden ze de hoogste culturele doelen bereiken. Als de Florentijnse patriciers er niet waren geweest, hadden de Medici nooit zo goed kunnen inspelen op actuele trends.

Doofpot

Dat de patriciers tot nu toe zo weinig aandacht kregen, komt volgens Goudriaan doordat de Medici hun invloed verbloemden. `Ze hebben er in historische traktaten alles aan gedaan om hun eigen culturele activiteiten op te laten hemelen en die van de patriciers in de schaduw te stellen', aldus de promovenda. `Bovendien is het culturele erfgoed van de Medici zeer goed bewaard gebleven, terwijl dat van de patriciers meestal niet toegankelijk is voor publiek en onderzoekers.'

(28 april 2015 - CvB)

Zie ook

Leiden University Centre for the Arts in Society