28 april 2015

Pakketbeheer zorgverzekering minder effectief voor uitgavenbeheersing dan beoogd

Systematische doorlichting basispakket biedt kansen op verbetering

Het verwijderen van behandelingen uit het basispakket van de zorgverzekering is tot nu toe minder effectief als maatregel om de uitgaven in de zorg te beheersen dan beoogd. De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) realiseerde met dit instrument in de periode 2007-2013 naar schatting ongeveer €0,25 miljard aan besparingen op de jaarlijkse zorguitgaven, terwijl een besparing van €0,5 miljard verwacht werd. Een voorbeeld is het niet langer vergoeden van cholesterolverlagers. De minister VWS verwachtte een jaarlijkse besparing van €97 miljoen, in werkelijkheid leverde deze maatregel €18 miljoen per jaar op. Daarnaast licht Zorginstituut Nederland op dit moment systematisch het basispakket door op zoek naar inefficiënte behandelingen. Volgens de Algemene Rekenkamer biedt deze aanpak in combinatie met het stimuleren van ‘gepast gebruik’ van zorg (niet meer dan nodig en niet minder dan noodzakelijk) aanknopingspunten voor een effectiever pakketbeheer. Dat staat in het rapport Basispakket zorgverzekering dat op 28 april 2015 verschijnt.

De zorguitgaven in Nederland stijgen de komende jaren volgens het Centraal Planbureau van nu 13% van het Bruto Binnenlands Produkt naar 22% à 31% in 2040. Met de onderzoeksreeks Uitgavenbeheersing in de zorg draagt de Algemene Rekenkamer bij aan de verbetering van het inzicht in de zorguitgaven en de mogelijkheden die de minister heeft om de uitgaven te beïnvloeden. Eerder verschenen de onderzoeken Uitgavenbeheersing in de zorg (over de mogelijkheden van de minister van VWS om de zorguitgaven tijdig te beheersen, 2011) en Transparantie Ziekenhuisuitgaven (over de complexiteit van de financiering van ziekenhuizen, 2013).

Bezuinigingsdoel €225 miljoen op korte termijn moeilijk haalbaar

Volgens het regeerakkoord van het kabinet-Rutte/Asscher moet de systematische doorlichting van het pakketbeheer vanaf 2017 €225 miljoen per jaar opleveren. De doorlichting levert verbeterplannen op om tot meer gepast gebruik van zorg te komen. Een voorbeeld is het verbeterplan voor de zorg rond artrose van knie en heup. Het Zorginstituut verwacht dat de jaarlijkse zorguitgaven hierdoor kunnen dalen met € 48 miljoen. De Algemene Rekenkamer constateert dat de opvolging van de verbeterplannen die uit de doorlichting komen vrijblijvend is. Daardoor is het de vraag of het besparingsdoel in 2017 haalbaar is.

Systematisch doorlichten biedt kansen op lange termijn

De Algemene Rekenkamer is voorzichtig positief over de bijdrage die pakketbeheer in de toekomst kan leveren aan de beheersing van de zorguitgaven. De Algemene Rekenkamer ziet met name kansen in de wisselwerking tussen de verbeterplannen en het eventueel afdwingen van gepast gebruik door het Zorginstituut (door het bevorderen van richtlijnontwikkeling en het uitbrengen van standpunten) en de minister van VWS (door het nemen van pakketmaatregelen).

De Algemene Rekenkamer onderzocht het pakketbeheer voor de zorgverzekering zoals dat op dit moment wordt uitgevoerd. Hieronder vallen zowel de pakketmaatregelen door de minister van VWS, als de standpunten van het Zorginstituut. De minister neemt – met betrokkenheid van het parlement – pakketmaatregelen waarmee specifieke behandelingen tot het basispakket worden toegelaten of verwijderd. Het Zorginstituut publiceert op verzoek van veldpartijen of op eigen initiatief standpunten waarin staat beschreven of een behandeling wel of niet tot het basispakket hoort. Verzekeraars gebruiken deze standpunten bij hun besluit een bepaalde behandeling wel of niet te vergoeden.

Reactie VWS en Zorginstituut, nawoord Algemene Rekenkamer

De minister van VWS en het Zorginstituut hebben gereageerd op het rapport. De minister deelt de conclusie van de Algemene Rekenkamer op hoofdlijnen. Het Zorginstituut geeft aan dat uitgavenbeheersing niet het primaire doel is van pakketbeheer, maar dat de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg hiermee geborgd moeten worden. In haar nawoord wijst de Algemene Rekenkamer op de financiële verwachtingen die de minister van het bevorderen van gepast gebruik heeft. Het parlement verdient inzicht in de resultaten van het pakketbeheer en de gerealiseerde besparingen en beleidsmatige lessen. Het Financieel Beeld Zorg zou informatie hierover moeten bevatten, zowel bij begroting als jaarverslag.