De Oude Romeinse materiele cultuur blijkt beinvloed te zijn door andere culturen dan tot nu toe werd aangenomen. In Rome werden volop Egyptische elementen zoals afbeeldingen van farao's geintegreerd, stelt archeologe Marike van Aerde. Promotie 23 april.

Multiculturaliteit was heel normaal

Een in Rome gemaakte kopie van Egyptische obelisk, met een faraofiguur met Romeinse helm

Een in Rome gemaakte kopie van Egyptische obelisk, met een faraofiguur met Romeinse helm

Van de Romeinen uit de periode van Keizer Augustus (27 v. Chr. - 14 na Chr.) was al bekend dat ze elementen overnamen van de Griekse en Hellenistische cultuur. Ze deden dit bijvoorbeeld in aardewerk, sieraden en gebouwen. Uit het onderzoek van Marike van Aerde blijkt dat ze dit ook deden met aspecten uit de Egyptische cultuur. Van Aerde: `Ze namen deze elementen niet alleen over, ze integreerden ze ook echt.' Zo vond Van Aerde een afbeelding van een farao met Romeinse helm op een in Rome gemaakte obelisk. `Deze integratie toont aan dat multiculturaliteit in Augusteisch Rome heel normaal was. Egypte was vanaf 30 v. Chr. een Romeinse provincie, maar de Romeinse materiele cultuur behandelde de Egyptische cultuur niet als ondergeschikt.'

Onleesbare hierogliefen

Van Aerde analyseerde bijna tweehonderd in Rome opgegraven voorwerpen zoals aardewerk, sieraden en juwelen. Veel hiervan kwamen uit musea, waaronder het British Museum. De archeologe nam zelf ook deel aan opgravingen. Ook bekeek ze publieke monumenten en wandschilderingen. Ze vond veel Egyptische figuratieve scenes en architectonische en decoratieve elementen. Zo stuitte ze bij de Sallustiano-obelisk op nog niet eerder ontdekte onleesbare hierogliefen. `Dit was eigenlijk een vreemde multiculturele mix, maar de Romeinen keken er waarschijnlijk niet van op. Zij gebruikten Egyptische invloeden als een manier om een wat grotere borst op te zetten. Het gaf status om multicultureel te zijn.'

Terracotta paneel met daarop de Egyptische godin Isis en twee sphinxen, afgebeeld in een Romeins-Hellenistische stijl

Terracotta paneel met daarop de Egyptische godin Isis en twee sphinxen, afgebeeld in een Romeins-Hellenistische stijl

Musea verplaatsen objecten

Romeins glaswerk met een Egyptisch hoofd erop. Copyright the Trustees of The British Museum

Romeins glaswerk met een Egyptisch hoofd erop. Copyright the Trustees of The British Museum

Sommige Romeinse voorwerpen zagen er op het eerste gezicht zelfs zo Egyptisch uit dat men dacht dat de Romeinen ze uit Egypte hadden gehaald, vertelt Van Aerde. Ze deed onder meer een analyse van een aantal scherven Romeins cameoglas, dat bestaat uit twee of meer lagen in contrasterende kleuren. Ze bleken van Romeinse makelij te zijn en te stammen uit de Augusteische periode. Van Aerde: `Sommige musea hebben op basis van deze inzichten hun stukken verplaatst van de Egyptische naar de Romeinse afdeling. Er is een perspectiefverschuiving nodig. Wij zijn gewend om overal een etiket op te plakken: dit is Grieks, dit is Romeins, dit is Egyptisch. Uit mijn onderzoek blijkt dat zo'n onderscheid niet altijd te maken is.'

(23 april 2015 - CR)