Ook in de ruimte gelden regels. Het Internationaal Instituut voor Lucht- en Ruimterecht van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid houdt zich hiermee al sinds 1985 bezig. In het kader van de dag van de Internationale Ruimtevaart op 12 april vier vragen over het ruimterecht.

Wat doet het Internationaal Instituut voor Lucht- en Ruimterecht?

Tanja Masson, die zich binnen het instituut met het ruimterechtonderwijs en -onderzoek bezighoudt, vertelt dat het instituut zich focust op juridische vraagstukken over het gebruik van de ruimte. `Wie is bijvoorbeeld schuldig als ruimtepuin, zoals (delen van) oude satellieten of verloren gereedschap van astronauten dat rondzweeft in de ruimte, schade aanricht? En van wie zijn hulpbronnen die in de ruimte worden gevonden?' Regelmatig worden bedrijven opgericht die asteroiden willen bezoeken met robots om bijvoorbeeld platina te exploiteren. Maar van wie zijn de asteroiden en de hier gevonden grondstoffen? Over deze vragen buigt het Internationaal Instituut voor Lucht- en Ruimterecht zich. Nederland heeft een eigen wet ruimtevaartactiviteiten. Masson adviseert de overheid over de implementatie daarvan.

Hoe oud is het ruimterecht?

Nog niet zo heel oud. Het is ontwikkeld vrijwel meteen nadat de allereerste satelliet, de Spoetnik, in 1957 werd gelanceerd. Een jaar later werd het VN Comite voor het Vreedzaam Gebruik van de Ruimte (in het Engels COPUOS) opgericht. Het COPUOS heeft vijf verdragen tot stand gebracht, waarin is vastgelegd binnen welke kaders de ruimte mag worden geexploreerd en gebruikt. Masson woont dezer dagen de bijeenkomst van het `Legal Subcommittee' van COPUOS in Wenen bij. Zij doet dit namens het International Institute of Space Law waarvan zij voorzitter is.

Wat zijn de belangrijkste punten van het ruimterecht?

'Vrijheid is het uitgangspunt, tenzij iets verboden is, zoals het plaatsen van kernwapens', aldus Masson. Volgens het ruimterecht is de ruimte vrij voor onderzoek en gebruik door alle staten, zonder discriminatie en op voet van gelijkheid.' Wel moet het gebruik van de ruimte het welzijn van de mensheid dienen. Ook is het verboden om (een deel van) de ruimte als eigendom te claimen.

Wat zijn uitdagingen voor het ruimterecht?

Een interessante kwestie is de vraag waar de ruimte begint. Er is een grijze zone tussen `lucht' en `ruimte.' Deze vraag wordt al veertig jaar besproken binnen de VN. Een ander aandachtspunt is bijvoorbeeld het uitvoeren van commerciele bemande ruimtevluchten. Voor ongeveer 200.000 dollar kun je binnenkort een vlucht maken naar de ruimte. Masson: `De vraag is of het hierbij om luchtvaart of om ruimtevaart gaat. Oftewel: zijn de private ruimteavonturiers `astronauten' met de bijbehorende rechten en plichten, of is het luchtrecht van toepassing? Waarschijnlijk moet hiervoor een eigen rechtsregime worden ontwikkeld.'

(13 april 2015 - CR)