Het jaar zonder zomer
10 april 2015
Den Haag
2014 was het warmste jaar sinds drie eeuwen. Klimaatveranderingen hebben vaak grote invloed op het leven van mensen, niet alleen nu maar ook 200 jaar geleden als de Tamboravulkaan uitbarst.
Tamboravulkaan
Het is 10 april 1815 in het dorpje Tambora aan de voet van de machtige Tamboravulkaan op het Indonesische eiland Soembawa. De Tamboravulkaan van 4.300 meter hoog is sinds drie jaar weer actief. Er komen regelmatig rookwolken uit de krater, de dagen voor de 10e wordt de vulkaan steeds
onrustiger, het regent puimstenen en er zijn aardbevingen te voelen. Dan gebeurt het ineens, de vulkaan spuwt vuur en lava. De explosies worden steeds extremer wat uitmondt in de grootste vulkanische uitbarsting ooit gemeten. Een derde van de berg explodeert. De gloedwolken met lava, as en
rotsen zorgen direct voor 11.000 tot 12.000 slachtoffers.
Wereldwijde gevolgen van de uitbarsting
De explosies van de uitbarsting worden tot op honderden kilometers afstand gehoord. Lavastromen vernietigen Tambora en andere dorpen aan de voet van de vulkaan. Of het niet genoeg is ontstaan er vier meter hoge tsunami's die de kustgebieden van de Indische Archipel overstromen. Het aantal
indirecte slachtoffers van de vulkaanuitbarsting wordt geschat op ongeveer 70.000.
Raffles
Sinds 1811 staat Indie tijdelijk onder het gezag van de Engelsen nadat zij de slag bij Batavia wonnen. De Engelse Gouverneur-generaal Raffles vraagt de Nederlandse residenten de gebeurtenissen rond 10 april op papier te zetten. De rapporten zijn niet bewaard gebleven maar Raffles verhaalt in
zijn boek The history of Java over de ramp. De geoloog Lyell neemt Raffles' verslag op in zijn boek Principles of Geology: `Violent whirlwinds carried up men, horses, cattle, and whatever else came within their influence, into the air; tore up the largest trees by the roots, and covered the
whole sea with floating timber. Great tracts of land were covered by lava...'
Jaar zonder zomer
Er komt zoveel as in de atmosfeer terecht dat het de eerste dagen na de eruptie in de omgeving van de Tambora aardedonker is. De as verspreidt zich over de gehele wereld en zorgt voor een waas voor de zon en in sommige streken voor dichte mist. Het weer verandert wereldwijd en door hevige
onweren, regens en overstromingen mislukken oogsten. Hongersnoden en ziektes zijn het gevolg. Een verband met de geexplodeerde vulkaan wordt nog niet gelegd. De Tambora blijft tot juli 1815 actief maar een jaar later is de ellende nog niet voorbij. Het slechte weer houdt aan en het jaar 1816
staat dan ook wereldwijd bekend als `het jaar zonder zomer'.
Het nieuws over de uitbarsting sijpelt langzaam door. De Bataviasche Courant meldt in 1817 dat twee jaar na de ramp `menschen in het voormalige Koninkrijkje Tambora noch mens, noch boom hadden aangetroffen, zynde alles door den voorspuwenden berg verwoest'. De eruptie van de Tambora is tot op
de dag van vandaag ongeevenaard.
Nationaal Archief
4.VEL, Kaarten Leupe, inv.nr. 452
Literatuur
T.S.B. Raffles, The History of Java (1817)
C. Lyell, Principles of Geology (1850)
P. Droege, De schaduw van de Tambora (Houten 2015)