De lange weg naar een functionerende en betrouwbare gasmarkt


31/03/2015

Update Gas Target Model

Op 16 januari jl. publiceerde de Europese markttoezichthouder ACER in Brussel zijn langverwachte update van het Gas Target Model (GTM). Dit model heeft invloed op het denken van nationale en Europese marktoezichthouders wat betreft de ontwikkeling van de Europese gasmarkten en de benodigde
hervormingen in regulering en wetgeving voor verdere integratie van deze markten.

Gedurende het afgelopen decennium zijn de Nederlandse en Europese gasmarkten fundamenteel veranderd. Met de implementatie van het zogeheten "Derde Pakket" van de Europese Commissie zijn de voorheen individuele Europese gasmarkten in toenemende mate geliberaliseerd en geintegreerd. Dit heeft in
2011 de discussie op gang gebracht wanneer de Pan-Europese geliberaliseerde gasmarkt voltooid zal zijn en hoe deze eruit moet zien.

Om richting te geven aan deze discussie publiceerde het "Council of European Energy Regulators" (CEER) in 2011 het eerste Gas Target Model (GTM). Het GTM beschreef vijf randvoorwaarden waaraan een gasmarkt zou moeten voldoen om als functionerend en betrouwbaar te worden beschouwd.[1]
Belangrijke conclusie was dat vrijwel alle gasmarkten in 2011 (nog) niet voldeden aan de door CEER gestelde randvoorwaarden.

Belangrijke kritiek op het GTM in 2011 was dat dit een te rigide set voorwaarden was, waar in de praktijk bijna geen enkele markt in Europa aan kon voldoen. Ook anno 2015 hebben nog lang niet alle Europese groothandelspartijen direct toegang tot een virtueel handelspunt, omdat deze simpelweg
nog niet bestaat of omdat deze nog niet "liquide" kunnen worden genoemd. Belangrijke markten als NBP, TTF en NCG hebben zich echter wel verder ontwikkeld en ook nieuwe handelsmarkten zijn opgezet.

In een reactie op de kritiek op het GTM en het verder ontwikkelen van de Europese groothandelsmarkten heeft de Europese markttoezichthouder ACER het model geuepdatet. Belangrijkste ambities van het GTM blijven:

* Volledige implementatie van het Derde Pakket en de daaruit voortkomende netwerkcodes;
* Elke Europese groothandelspartij (en daarmee uiteindelijk de consument) heeft directe toegang tot een liquide en goed functionerende "virtuele handelsplaats".


Ten opzichte van de beperkte randvoorwaarden van het oorspronkelijke GTM zijn twee nieuwe concepten geintroduceerd die samen het "functioneren" van een markt bepalen.

* Allereerst komt een functionerende markt tegemoet aan de eisen die marktpartijen aan de markt stellen (ACER: Meets Market Participant Needs). De in de markt beschikbare producten en liquiditeit zijn voldoende voor marktpartijen om hun risico's effectief af te dekken.
* Daarnaast is de markt "gezond" (ACER: Market Health), oftewel de markt is aantoonbaar competitief, robuust en heeft een hoog niveau van leveringszekerheid.

Voor beide concepten geldt een aparte set van parameters.[1] Belangrijke wijziging ten opzichte van het eerste GTM is dat de Europese spot- en forwardmarkten worden vergeleken met de best presterende markten in de EU in plaats van met een set rigide parameters waar alle markten aan moeten
voldoen. Het Britse NBP en de Nederlandse TTF worden hierbij als referentie geintroduceerd, aangezien deze al een bewezen staat van dienst hebben m.b.t. "Market Health" en "Market Participants Needs".

Belangrijke aanvulling is het verzoek aan nationale marktoezichthouders (in Nederland de ACM) om vanaf 2017 elke drie jaar de stand van zaken ten aanzien van de eigen nationale markt te inventariseren. Mocht deze stand van zaken onbevredigend zijn, dan stelt het GTM maatregelen voor om de
werking van de markt te verbeteren. Dit zorgt voor noodzakelijke input op het debat wat betreft de voortgang van marktintegratie in Europa.

GasTerra is dan ook verheugd dat ACER erkent dat de Nederlandse handelsplaats TTF een volledig functionerende handelsmarkt en daarmee een voorbeeld voor Europa is. De nieuwe aanpak van ACER met betrekking tot het stellen van de randvoorwaarden reflecteert in belangrijke mate dat
gashandelspartijen bepalen of een markt functioneert en niet de parameters. GasTerra beschouwt de drie jaarlijkse "voortgangsrapportage" een belangrijke stap in het debat over de voltooiing van de Europese Interne energiemarkt.

De hele GTM update inclusief de ondersteunende presentaties is hier te downloaden.



------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

[1] De (indicatieve) randvoorwaarden genoemd in het GTM waren: een Churn Rate van 8, een Herfindahl-Hirschmann Index (HHI) beneden 2000, gas moet beschikbaar zijn van tenminste 3 verschillende bronnen, een totale gasvraag binnen de entry-exit zone van tenminste 20 mrd. m3 en een Residual
Supply Index (RSI) van meer dan 110% gedurende 95% van de dagen in het jaar.

[2] Voor wat betreft "Market Participants Needs" betreft dit: 1. Order book volumes, 2. Bid-offer spread, 3. Order book price sensitivity, 4. Number of trades. Voor wat betreft "Market Health" betreft dit: 6. Herfindahl-Hirschmann Index, 5. Number of supply sources, 7. Residual Supply Index,
8. Market concentration for bid & offer activities, 9. Market concentration for trading activities.