Taal leren is duizelingwekkende taak

Om goed te begrijpen hoe baby's taal verwerven, moet het proces vanuit verschillende perspectieven worden bestudeerd, aldus taalkundige Claartje Levelt. Zij aanvaardt op 27 maart haar benoeming als hoogleraar Eerste Taalverwerving met haar oratie: `Taal in de kinderschoenen'.

In het Babylab wordt onderzocht hoe baby's de wereld om zich heen leren begrijpen

Voor een pasgeboren baby is de moedertaal een onbekende stroom van geluid. Zonder instructies moet hij of zij woorden leren horen, de zinstructuur analyseren en de relaties tussen woorden leren begrijpen. Dit lijkt een duizelingwekkende taak. Hoe komt het taalsysteem van de grond? Dit vragen onderzoekers op het gebied van de eerste taalverwerving zich af. We weten inmiddels heel veel over losse stukjes, aldus Levelt. Het onderzoeksveld telt talrijke kleine specialismen die afzonderlijk over veel kennis beschikken. Maar nu is de tijd rijp om over de muren van de specialismen heen te kijken en via samenwerkingsverbanden kennis te bundelen.

Cognitieve vaardigheden ontbreken

Een samenwerkingsverband is bijvoorbeeld dat tussen gedragsbiologen en taalwetenschappers. Uit gezamenlijk onderzoek blijkt dat er opvallende overeenkomsten zijn tussen de manier waarop baby's taal leren, en de wijze waarop vogels zang leren. Beide krijgen het alleen onder de knie als ze een voorbeeld horen in hun omgeving. Maar er is een belangrijk verschil: dieren hebben niet de cognitieve vaardigheden die specifiek voor taal nodig zijn. Onderzoek naar de precieze aard van dit verschil kan meer inzicht geven in de vroege taalverwerving van baby's, aldus Levelt.

Stappenplan bij geboorte al klaar?

Prof.dr. C.C. Levelt

Een andere belangrijke onderzoeksvraag is hoe het stappenplan tot stand komt om spraak te produceren. Als iemand een woord wil zeggen, moet hij of zij onder andere eerst de klanken waar het woord uit bestaat uit het geheugen halen. Deze klanken worden vervolgens gegroepeerd in lettergrepen, en er wordt een motorplan voor opgesteld. Voor het uitspreken van het woord tenslotte is een gecooerdineerde actie van de spiertjes in de mond-keelholte nodig. Bij een geoefende spreker speelt dit hele proces zich binnen een paar honderd milliseconden af. Levelt gaat onderzoeken of het stappenplan bij de geboorte al klaar ligt of dat het tijdens de taalontwikkeling vorm krijgt.

Claartje Levelt

Claartje Levelt (1965) is hoogleraar Eerste Taalverwerving. Ze richt zich op de taalontwikkeling bij baby's, en dan met name de klankstructuur. In het Babylab Leiden onderzoekt ze wat baby's al van taal weten voordat ze beginnen te praten. Ook bekijkt ze hoe het vroege taalproductiemechanisme werkt en hoe dit zich in de loop van de tijd ontwikkelt.

(24 maart 2015 - CR)

dinsdag 24 maart 2015