Banken, financiële stabiliteit en de grenzen van het recht

Na de kredietcrisis zijn maatregelen genomen om banken veiliger te maken, onder andere door het aanscherpen van wet- en regelgeving en beter toezicht. Toch zijn er letterlijk en figuurlijk grenzen. Lukt het om harde afspraak te maken tussen de EU en de VS over samenwerking om een tweede ‘Lehman’ te voorkomen? Bart Bierens, bijzonder hoogleraar Banking Law & Financial Regulation aan de Radboud Universiteit, stelt dat op 20 maart 2015 in zijn oratie aan de orde.

Sinds de krediet- en eurocrisis zijn banken onderworpen aan nieuwe regels die financiële stabiliteit bevorderen. Er zijn mondiale standaarden geformuleerd over de afwikkeling van banken in de problemen en die voor bankkapitaal zijn verder aangescherpt. Deze standaarden worden over de heel wereld omgezet in lokale wetgeving.

Bankfaillissementen

Gelijktijdig liggen de geruchtmakende bankfaillissementen nog vers in het geheugen. ‘Vraag maar eens aan een Nederlandse spaarder hoe hij zich voelde toen zijn geld bij Icesave opeens onbereikbaar was. Als spaarders hun geld dreigen te verliezen, zullen toezichthouders sneller kiezen voor het beschermen van binnenlandse belangen dan voor het bewaken van wereldwijde stabiliteit. Het is interessant om te zien wat het recht in dit spanningsveld kan betekenen’, aldus Bierens.

Met het recht is volgens Bierens veel mogelijk. ‘In Europa is gewerkt aan een uniform Europees bankenwetboek waarin regels zijn te vinden over kapitaal en banken in nood. Bovendien is in de eurozone het bankentoezicht opgedragen aan de ECB en komt er een Europese raad die zich bemoeit met de afwikkeling van probleembanken. Dat is meer dan eerder voor mogelijk werd gehouden. In dat opzicht zullen nationale gevoelens meer naar de achtergrond verdwijnen.’ Gelijktijdig zijn de mogelijkheden van het recht ook begrensd, zegt Bierens. ‘De wettelijke plicht tot samenwerken en kostendeling in Europees verband strekt zich natuurlijk niet uit tot Amerika of andere regio’s waar internationale banken actief zijn.’

Samenwerking

Bierens is benieuwd of de Europese en Amerikaanse autoriteiten bereid zijn afspraken te maken over samenwerking als een internationale bank onverhoopt in de problemen komt. ‘Coördinatie is essentieel voor het behoud van stabiliteit en het voorkomen van een situatie zoals die zich bij Lehman voordeed. Echter, harde afspraken tussen de EU en Amerika laten zich natuurlijk moeilijk afdwingen, alle mondiale uitgangspunten ten spijt.’

Banken zullen daar bij hun bedrijfsvoering rekening mee moeten houden. Ook zullen banken bedacht moeten zijn op bijzondere bevoegdheden van nationale toezichthouders die worden geactiveerd als de bank onder druk komt te staan. Hoe groot is de kans dat ook dan het een internationaal gecoördineerd proces blijft? Voor een antwoord op die vraag kunnen details uit buitenlandse wetgeving van groot belang zijn. ‘In de nabije toekomst zullen veel Nederlandse bankjuristen de New York Banking Law net zo goed moeten begrijpen als de Wet financieel toezicht’.

Bart Bierens is jurist bij Rabobank en als bijzonder hoogleraar Banking Law & Financial Regulation verbonden aan het Instituut voor Financieel Recht (IFR), onderdeel van het Onderzoekcentrum Onderneming & Recht (OO&R) van de Radboud Universiteit.