CCMO-jaarverslag 2014: thema is kwaliteit van leven als serieuze parameter in medisch-wetenschappelijk onderzoek

Medisch-wetenschappelijk onderzoek heeft tot doel vragen op het gebied van ziekte en gezondheid te beantwoorden. Maar leidt klinisch onderzoek uiteindelijk ook tot een verbetering van de kwaliteit van leven? Dat is de achtergrond van het thema dat de CCMO koos voor haar jaarverslag over 2014: de kwaliteit van leven als serieuze parameter in medisch-wetenschappelijk onderzoek. In het verslag staan vijf interviews met deskundigen die hier hun licht over laten schijnen.

Het CCMO-jaarverslag 2014 is op woensdag 11 maart 2015 aan mevrouw Schippers, minister van Volksgezondheid, gepresenteerd. Zoals gebruikelijk legt de CCMO in het jaarverslag verantwoording af voor haar werkzaamheden in het afgelopen jaar. Het verslag biedt tevens inzage in de toetsingspraktijk van onderzoek met mensen in ons land. In 2014 waren in Nederland 24 erkende medisch-ethische toetsingscommissies (METC's) en de CCMO verantwoordelijk voor de beoordeling van medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen.

Bij de beoordeling van WMO-plichtig onderzoek gaat een erkende METC of de CCMO na of de risico's en belasting ervan in verhouding staan tot het wetenschappelijk belang. Diverse aspecten van de beoordeling hangen samen met de kwaliteit van leven. Naarmate de risico's en de belasting van een onderzoek groter zijn, zal de kwaliteit van leven waarschijnlijk afnemen. Het wetenschappelijke belang neemt toe als de studieresultaten de kwaliteit van leven van patienten kunnen verbeteren.

Het is de vraag in hoeverre de kwaliteit van leven in medisch-wetenschappelijk onderzoek als een serieuze uitkomstmaat wordt gehanteerd. In veel onderzoeksprotocollen die de CCMO onder ogen krijgt, komt dat aspect onvoldoende ter sprake. Dit terwijl de impact op de kwaliteit van leven, naast mogelijke therapeutische effecten van de onderzochte behandeling(en), voor patienten zeer belangrijk is. Vaak is de kwaliteit van leven - hooguit - een secundaire of exploratieve uitkomstmaat, waarvoor proefpersonen worden bevraagd over lichamelijke en psychische klachten die mogelijk samenhangen met de onderzochte interventie.

Die insteek kan ook worden omgedraaid, zodat eerst naar de positieve dimensie wordt gekeken: wat is voor mensen van betekenis, waar voelen ze zich goed bij? Vervolgens kan tijdens het onderzoek worden nagegaan hoe een interventie de kwaliteit van leven beinvloedt. Dat levert relevante informatie op en ondersteunt artsen en patienten in een modern proces van shared decision making. Ook kan volgens deskundigen door te investeren in een lerend zorgsysteem tot betere zorg worden gekomen. Daarin staat de samenwerking met de patient - en diens kwaliteit van leven - per definitie centraal. Als het medisch- wetenschappelijk onderzoek die weg inslaat, leidt dat ook tot nieuwe vragen voor METC's. De CCMO volgt de ontwikkelingen met veel belangstelling.