Onderzoek naar medicijnresten in afvalwater
11 maart 2015
Oppervlaktewater bevat (resten van) geneesmiddelen. Uit het eerste onderzoek dat de waterschappen, zuiveringsbedrijven en ziekenhuizen in de regio Groningen daarnaar hebben gedaan blijkt dat de hoeveelheid medicijnen toeneemt. Speciale aandacht is vereist voor de aanwezigheid van antibiotica
in het water en antibioticarestentie die daardoor kan toenemen. Deze en andere onderzoeksresultaten worden op woensdag 11 maart tijdens een seminar in het UMCG gepresenteerd.
Geneesmiddelen worden niet altijd geheel opgenomen door de mens en komen zo in het toiletwater terecht. Via het riool komen deze (resten van) geneesmiddelen in de waterzuiveringsinstallaties terecht. Deze zuiveringsinstallaties zijn echter niet ingericht op de verwijdering van geneesmiddelen.
Zo komt een deel van de medicijnresten in het oppervlaktewater terecht. Dat feit is al langer bekend, maar welke geneesmiddelen dat zijn, in welke dosis, hoe erg dat is voor de gezondheid van mens en dier en wat we er aan zouden kunnen doen, is niet bekend.
Hoewel de concentraties van geneesmiddelen vele malen lager zijn dan de therapeutische doseringen, is het langetermijneffect van dagelijkse blootstelling van de mens aan lage concentraties medicijnen onbekend. Ook over de effecten van de geneesmiddelen op het ecosysteem in het milieu en het
ecosysteem in de darm van de mens is weinig bekend.
Uit landelijk onderzoek is gebleken dat afvalwater van ziekenhuizen en andere zorginstellingen vanwege het hoge medicijngebruik veel hogere concentraties geneesmiddelen bevat dan huishoudelijk afvalwater. Echter, de mate waarin ziekenhuizen bijdragen aan de `geneesmiddelenvracht' op de
zuiveringsinstallaties en het oppervlaktewater is afhankelijk van de lokale, specifieke situatie.
Lokaal of centraal ingrijpen
In het gezamenlijke onderzoek is de situatie in Groningen in kaart gebracht. Hoe dragen UMCG en Martiniziekenhuis bij aan de totale hoeveelheid geneesmiddelen op de waterzuiveringsinstallatie en welke maatregelen zijn het meest effectief. Zo is het effect van verschillende (preventieve)
maatregelen op verschillende plekken in de waterketen met elkaar vergeleken. Kun je de maatregelen het beste nemen bij de ziekenhuizen, in het rioleringssysteem of bij de zuiveringsinstallaties?
Uit het onderzoek blijkt dat UMCG en Martiniziekenhuis samen bijdragen aan zo'n 10% van de geneesmiddelenvracht op de waterzuiveringsinstallatie. Het overgrote deel van de medicijnen in het water is dus afkomstig van woonwijken. Maatregelen bij de ziekenhuizen hebben daardoor slechts een
gering effect op de totale geneesmiddelenvracht op het oppervlaktewater.
In dit onderzoek zijn niet alle soorten geneesmiddelen meegenomen. Sommige geneesmiddelen komen simpelweg niet voor in de beschikbare analysepakketten. Daarnaast zijn roentgencontrastmiddelen en bepaalde diabetesmedicijnen niet meegenomen omdat deze in zo hoge concentraties voorkomen, dat ze
de metingen voor de andere medicijnen vertroebelen. Echter, roentgencontrastmiddelen worden bij voorkeur in ziekenhuizen toegediend. Ook bepaalde antibiotica zijn bij uitstek ziekenhuisgebonden, terwijl andere antibiotica worden ook thuis of in de landbouw bij dieren gebruikt. De onderzoekers
pleiten dan ook voor vervolgonderzoek naar deze specifieke geneesmiddelen en de effectiviteit van (plaatselijke) maatregelen.
Vervolgonderzoek
En er is nog veel meer onduidelijk. Wat is het langetermijneffect van dagelijkse blootstelling aan lage doses geneesmiddelen voor de mens? En voor dieren? En voor de mens, die vervolgens melk en vlees van die dieren consumeert of met oppervlaktewater in contact komen? In dit onderzoek is
gekeken naar geneesmiddelen. Naar de aanwezigheid van biologische ziekteverwekkers en antibioticaresistente micro-organismen is niet gekeken. Terwijl medicijnresten, in het bijzonder resten van antibiotica, daar grote invloeden op kunnen hebben. Lage concentraties van antibiotica kunnen
inderdaad veel invloed hebben op de micro-organismen. Ook hier pleiten de onderzoekers voor nader onderzoek. Daarom starten het UMCG en Wetsus, samen met andere partners in de regio een sector- en grensoverschrijdend onderzoekstraject.
(Inter)nationale samenwerking
Aanleiding voor dit seminar is de afsluiting van het Nederlands-Duitse watertechnologieproject Denewa en een verkennende studie naar medicijnen in de Groningse waterketen. De studie naar medicijnresten in afvalwater is een gezamenlijk project van de gemeente Groningen, Waterleidingmaatschappij
Drenthe, Waterbedrijf Groningen, Waterschap Hunze en Aa's, Waterschap Noorderzijlvest, Waterlaboratorium Noord, UMCG en Martiniziekenhuis.
Het watertechnologieproject Denewa is in het kader van het INTERREG IV A programma Deutschland-Nederland medegefinancierd door het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en door het Ministerium fuer Wirtschaft, Arbeit und Verkehr Niedersachsen, het Ministerie van Economische Zaken,
Landbouw en Innovatie, de Provincie Fryslan en de provincie Groningen. Het is begeleid door het programmamanagement INTERREG bij de Eems Dollard regio.
Noot voor de pers
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met persvoorlichting UMCG, (050) 361 22 00. Persberichten van het UMCG zijn ook te raadplegen op www.umcg.nl. U kunt zich abonneren op de digitale nieuwsdienst van het UMCG. Kijk voor meer informatie onder 'nieuws' op [2]www.umcg.nl. Volg het UMCG
ook op Facebook en Twitter @umcg.