6 maart 2015

Jongste kind socialer door oudere broer of zus

Kinderen met een oudere broer of zus zijn op 3-jarige leeftijd verder in hun sociale ontwikkeling dan de oudste kinderen op deze leeftijd. Dat concludeert promovenda Sheila van Berkel na een onderzoek onder 390 gezinnen. Promotie 10 maart.

Imiteergedrag jonge kinderen

Jongere kinderen zijn empathischer, gehoorzamer en delen gemakkelijker iets met anderen dan hun oudste broer of zus destijds op dezelfde leeftijd. Van Berkel concludeert dat kinderen binnen een gezin elkaars ontwikkeling al op heel jonge leeftijd beïnvloeden. Broers en zussen leren van elkaar wanneer ze samen spelen of als ze ruzie maken. De jongere kinderen kunnen sociaal gedrag imiteren van hun oudere broer of zus. Ook worden ze beïnvloed door wat ze zien gebeuren tussen hun boer of zus en hun ouders. Ze leren hierdoor misschien sneller wat wel en niet mag.

Ervarener ouders

Een andere mogelijke verklaring voor het verschil is dat ouders meer ervaring hebben wanneer ze hun tweede kind opvoeden, waardoor ze de sociale ontwikkeling van deze kinderen wellicht meer stimuleren, aldus Van Berkel.

Onderzoek 390 gezinnen

Dat jongere kinderen kopieergedrag vertonen en zich iets sneller kunnen ontwikkelen is geen nieuw inzicht. Maar Van Berkels onderzoek is een van de weinige grootschalige en langdurige studies die diverse aspecten van de sociale ontwikkeling onderzocht. Vier jaar lang zijn 390 gezinnen met twee kinderen jaarlijks thuis bezocht. Het oudste kind was bij aanvang van het onderzoek ongeveer 3 jaar oud en de jongste 1 jaar.

Omgang ouders en kinderen gefilmd

Tijdens de huisbezoeken zijn verschillende situaties gefilmd hoe vaders en moeders en de kinderen met elkaar omgaan. Van Berkel en andere Leidse pedagogen filmden situaties als het delen van rozijntjes en het opvolgen van instructies van de ouders. Daarnaast vulden de ouders een vragenlijst in over het gedrag van hun kinderen.

Jongere kinderen opstandiger

Op één aspect vertonen de jongste kinderen minder gunstig gedrag: ze gedragen zich dikwijls iets opstandiger en agressiever dan hun oudere broer of zus. Waarschijnlijk omdat ze tegen hun oudere broer of zus moeten opboksen en op deze manier aandacht van hun ouders vragen, aldus Van Berkel.

Alleen minder impulsief gedrag bij jongere zus met oudere broer

En ze constateerde nog iets opvallends: alleen jongere zusjes vertonen minder impulsief gedrag dan hun oudere broer. Tussen twee broers, twee zussen of bij een jongste broer en een oudere zus constateerde ze in dit opzicht geen verschillen. Jongens vertonen doorgaans meer impulsief gedrag. Mogelijk heeft dat ook te maken met de sekse-specifieke opvoeding van ouders die sneller geneigd zijn om impulsief gedrag van meisjes te corrigeren.

Meer bewustzijn nodig voor wisselwerking binnen gezin

Van Berkel constateert dat de verschillen tussen de kinderen op latere leeftijd kleiner worden. Toch pleit ze voor meer bewustwording van de wisselwerking tussen kinderen binnen één gezin. In onderzoek en in voorlichting aan ouders zou meer aandacht moeten worden geschonken aan de invloed van broers en of zussen op de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen.