06/03/2015

Sybrand Buma 'Aan de kiezers': De tijd dringt

Precies twee jaar geleden sloten werknemers en werkgevers met het kabinet een sociaal akkoord. Het was nog net geen akkoord van Wassenaar, maar als je de sociale partners mocht geloven scheelde het niet veel. Voor elk wat wils, bij-de-tijdse arbeidsverhoudingen en vooral rust in de polder. Inmiddels is er van de blijdschap van toen niet veel meer over. Werkgevers en werknemers staan op steeds meer dossiers lijnrecht tegenover elkaar, cao's komen nauwelijks meer van de grond en het woord stakingsgolf steekt weer de kop op. Wie goed kijkt naar de staat van de polder, ziet dat er dijken op barsten staan.

De frustratie bij ondernemers over de bureaucratische rompslomp als gevolg van het sociaal akkoord wordt steeds manifester. Vooral bij MKB-ers is de onvrede groot. Daar komt de irritatie over de belastingverhogingen van het kabinet nog bij. In vakbondsland is de verharding ook duidelijk zichtbaar. Werkgevers worden in steeds rondere bewoordingen neergezet als uitbuiters die vooral misbruik willen maken van hun personeel. Het zijn over en weer karikaturen. Het echte probleem ligt dieper. Het sociaal akkoord was een tijdelijk staakt-het-vuren, geen antwoord op de fundamentele tendensen op onze arbeidsmarkt. Die gaan richting een ongezonde polarisatie. Aan de ene kant zien we het gedrag van de Amerikaanse eigenaren van het van het vroegere familiebedrijf V&D. Het bedrijf doet onaangekondigd en eenzijdig een greep in de portemonnee van het eigen personeel. Terwijl de onderneming eerst is opgezadeld met grote schulden. Dergelijke durfkapitalisten zijn de vertegenwoordigers van het Angelsaksische model, waarin kortetermijnwinst en aandeelhoudersbelang prevaleren boven duurzame arbeidsverhoudingen.

Maar aan de andere kant dreigen `Franse' toestanden binnen de gestaalde kaders van de bonden. Door de vergrijzing van het ledenbestand en interne conflicten is het matigende gezag van de vakbeweging in het sociaal overleg tanende. Jongeren en zzp'ers voelen zich niet door de vakbeweging vertegenwoordigd. De ouderen staan op hun verworven rechten. Deze starre houding belemmert het overleg met de werkgevers. FNV voorman Heerts waarschuwt voor nieuwe en harde acties.

De polarisatie in de polder vindt zijn weerklank in de politiek. In de slechter wordende verhoudingen tussen werkgevers en werknemers zien linkse en rechtse partijen kansen tot profilering. De SP en de PvdA blokkeren het fundamentele debat over de modernisering van de arbeidsverhoudingen in de Nederlandse economie. Het bastion van het vaste contract en de loondoorbetaling bij ziekte zijn politiek heilig verklaard. Aan de andere kant bejubelen VVD en D66 de flexibilisering en liberalisering van de nieuwe arbeidsverhoudingen. Collectieve verantwoordelijkheid belemmert in hun ogen de individuele vrijheid. Voor hen is de zzp'er onaantastbaar.

Als een pyromaan in een vuurwerkfabriek verklaarde VVD-woordvoerder Anne Mulder cao's onlangs tot verleden tijd. De oplopende werkvoorraad van niet afgesloten cao's zag hij eerder als een zegen dan als een probleem voor de economie. Collectieve regelingen zijn in VVD-ogen van geen uiting van solidariteit, maar een sta in de weg. De VVD heeft de Angelsaksische arbeidsmarkt tot ideaal verheven.

Op een hete stakingslente zit Nederland niet te wachten. Onze economie mag licht herstellen, ze blijft in veel opzichten achter bij de ons omringende landen. De polarisatie waarin partijen elkaars oplossingen taboe verklaren zet ons op achterstand. Dat geldt niet alleen voor de sociale partners, ook coalitiepartijen VVD en PvdA houden elkaar in een wurggreep. Over en weer hard roepen, dan negatief uitruilen en vervolgens niets doen om de polarisatie op te lossen past niet in de Nederlandse traditie, en helpt ons niet vooruit.

Bij deze polarisatie dreigt te worden vergeten dat de oplossing alleen in het midden gevonden kan worden. De opkomst van de flexwerker en de zzp'er is een verworvenheid voor wie wil, maar binnen die groep is een even groot deel `gedwongen' zelfstandig om het `putje van de bijstand' te ontlopen. Collectieve overeenkomsten bieden werknemers nog steeds een basis van zekerheid in een zeer onzekere en concurrerende economie. En ze bieden werkgevers personeel dat zich verbonden voelt met de onderneming. Een duurzame verbintenis is en blijft een wederzijds belang voor werknemers en werkgevers. Binnen de collectieve arrangementen is voldoende ruimte te creeren om meer flexibiliteit en maatwerk mogelijk te maken.

Bij het uittekenen van dit pad speelt de politiek een belangrijke rol. In een nieuw voorjaarsoverleg tussen kabinet en sociale partners moeten de stappen worden gezet om de schuttersputjes te verlaten en de gezamenlijkheid weer te vinden. Het is onbegrijpelijk en onverstandig dat het kabinet hier nog geen initiatief voor heeft genomen. Er ligt immers een groot belang voor ons land: sociale onrust kan het broze economische herstel in de knop breken. De tijd dringt. Sybrand Buma is voorzitter van de CDA-fractie in de Tweede Kamer.