Kanttekeningen Algemene Rekenkamer bij informatie over verwerving va..
Persbericht | 10-02-2015
In een brief aan de Tweede Kamer maakt de Algemene Rekenkamer op 10 februari 2015 kanttekeningen bij de zogeheten D-brief van de minister van Defensie voor de verwerving van 37 JSF-jachtvliegtuigen ter vervanging van de huidige F-16. Berekeningen over de inzet, budgetontwikkeling en
vredesverliezen komen onder meer aan de orde.
Met haar D-brief van 15 december j.l. aan de Tweede Kamer voldoet de minister aan de behoefte van de Tweede Kamer om op verschillende aspecten geinformeerd te worden. Over de inzetbaarheid van jachtvliegtuigen maakt de minister met deze brief aannemelijker dan voorheen dat met de aanschaf van
37 JSF-toestellen de Koninklijke Luchtmacht steeds vier toestellen en negen vliegers kan inzetten voor internationale missies. Voorheen stelde de Algemene Rekenkamer vraagtekens bij de berekeningen van het Ministerie van Defensie. Een van de verklaringen is dat het ministerie bij nader inzien
voor de opleiding van vliegers in de Verenigde Staten kiest voor het voor kortere duur en in een beperkter aantal stationeren van JSF-toestellen. Ook werkt het ministerie aan grotere efficiency in de benutting van vlieguren. Om in de toekomst over voldoende vliegers te beschikken is
samen-werking met de luchtmacht van Belgie voor de bewaking van het luchtruim - iets waar het kabinet naar streeft, maar nog niet definitief is - een voorwaarde.
Te verwachten vredesverliezen
Toch blijven veel onzekerheden over. De minister houdt in haar budget geen rekening met te verwachten vredesverliezen, omdat zij het onvoorspelbaar acht wanneer jachtvliegtuigen op die manier verloren gaan. De Algemene Rekenkamer constateert echter dat de Amerikaanse ontwerpspecificaties van
de JSF er vanuit gaan dat Nederland na de aanschaf van 37 toestellen over 30 jaar gerekend negen toestellen op die wijze kan kwijtraken. Ter vergelijking: in 35 jaar heeft de luchtmacht 39 F-16-toestellen aan vredesverliezen verloren. Ruim de helft daarvan in de eerste zeven jaar na
ingebruikname. Vredesverliezen raken direct de inzetbaarheid van Defensie.
Beperkte informatie over tijdelijke inzetbaarheid en risico verdringing
De minister reikt de Tweede Kamer nog maar zeer beperkt informatie aan over de operationele inzet van jachtvliegtuigen in de periode waarin de eerste JSF-vliegtuigen beschikbaar komen (vanaf 2019) en gelijktijdig nog met de laatste F-16's gevlogen moet worden. Hetzelfde geldt voor de
exploitatiekosten in deze overgangsperiode. De Algemene Rekenkamer pleit er verder voor dat de minister consistent is in de uitvoering van de nota uit 2013 In het belang van Nederland en expliciet vermeldt wanneer zij daarvan afwijkt. In deze nota had de minister van Defensie de kosten van
alle wapensystemen van de krijgsmacht becijferd. Hieruit bleek dat 37 JSF's aangeschaft en gebruikt konden worden zonder dat dit tot verdringing van andere wapensystemen zou leiden. Bij de indexering (aanpassing aan het prijspeil in het nieuwe jaar) van de cijfers blijkt echter een categorie
defensie-investeringen van die indexering te zijn uitgezonderd. In die categorie vallen bijvoorbeeld de vervanging van onderzeeboten, fregatten en transport-vliegtuigen. Voor het op termijn op peil brengen van de budgetten voor die projecten zijn uiteindelijk ook middelen nodig. Het volledig
indexeren van het budget voor het project Vervanging F-16 voor de hogere Amerikaanse inflatie is slechts mogelijk doordat deze categorie niet is geindexeerd. De Algemene Rekenkamer concludeert hieruit dat toch enige verdringing optreedt en vindt dat de minister hier transparant over moet zijn.
Goed financieel beheer niet vanzelfsprekend
Overigens wijst de Algemene Rekenkamer erop dat het Ministerie van Defensie niet over een deugdelijke projectadministratie beschikt. Die is onontbeerlijk bij een grote en langjarige investering als aankoop van jachtvliegtuigen. Dit administratief probleem voor goed financieel beheer is urgent,
omdat het ministerie in maart a.s. acht JSF-toestellen in de VS wil bestellen.
Reactie ministers en nawoord Algemene Rekenkamer
De minister van Defensie stelt in een reactie dat het verdrag voor samenwerking met Belgie voor gezamenlijke bewaking van het luchtruim in maart getekend zal worden. Verder geeft de minister aan dat in de overgangsfase van F-16 naar JSF de exploitatiekosten voor de jachtvliegtuigen
waarschijnlijk hoger dan gemiddeld uitpakken. Hoe hoog de exploitatiekosten dan zullen zijn, kan pas over enkele jaren duidelijk worden. De minister ontkent dat prijsindexatie voor het project Vervanging F-16 een negatief effect heeft op andere projecten bij Defensie.
De Algemene Rekenkamer vindt het positief dat de minister blijft werken aan de toekomstbestendigheid van de krijgsmacht. Juist om die reden is het jammer dat op het signaal dat vredesverliezen nu reeds voorzienbaar en kwantificeerbaar zijn en de inzetbaarheid onmiddellijk raken alleen formeel
gereageerd wordt.
De minister van Financien acht de bevindingen, observaties en aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer nuttig om de financiele duurzaamheid te borgen en verder te verbeteren.