Wat is liquiditeit en hoe meet je die?


30/01/2015

Handelsvolumes op de gas- en elektriciteitsgroothandelsmarkten zijn in 2013 blijven stijgen. Samen met de positieve ontwikkeling van andere liquiditeitsindicatoren zoals dalende prijsvolatiliteit en een afnemende bied-laatspreiding op de verschillende handelsplaatsen wijst dit op een
toenemende liquiditeit op deze markten" (Bron ACM 2014[1]).

Het begrip "liquiditeit" wordt vaak gebruikt door partijen die actief zijn op de gasmarkt. Een universele definitie van liquiditeit lijkt er niet te zijn, laat staan dat er een algemeen geaccepteerde maat is om liquiditeit te meten. In de literatuur is slechts weinig aandacht voor het meten
van liquiditeit specifiek voor de gasmarkt. Die gaat vooral uit naar liquiditeit van aandelen-, obligatie- en geldmarkten. In al deze markten wordt liquiditeit als gewenst gezien. Twee belangrijke vragen komen in de literatuur naar voren als het gaat om liquiditeit: Wat is liquiditeit? En
welke indicatoren worden gebruikt om liquiditeit te meten? In dit artikel proberen we antwoord te geven op deze vragen.

Wat is liquiditeit?

In de literatuur zijn verschillende definities voor liquiditeit te vinden. Een van deze definities is van het Office of Gas and Electricity Markets (OFGEM), de Britse evenknie van de Directie Energie van de ACM, en luidt als volgt: The ability to quickly buy or sell a commodity without a
significant change in its price and without incurring significant transaction costs. De definitie van de Nederlandse Autoriteit Consument en Markt (ACM) sluit hier goed op aan: A liquid market is a place where standard transactions can be executed quickly and where a large transaction volume
has only marginal price effects.

Welke indicatoren worden gebruikt om liquiditeit te meten?

OFGEM gebruikt drie verschillende dimensies om liquiditeit te meten: volume (buy or sell a commodity without a significant change in its price), kosten (transaction costs) en tijd (quickly buy or sell). In de literatuur worden verschillende indicatoren voor iedere dimensie beschreven. Zoals
aangegeven is deze literatuur vooral gericht op financiele markten. Wellicht zijn de hiernavolgende indicatoren daarom niet allemaal even relevant voor de energiemarkt in het algemeen of voor de gasmarkt in het bijzonder.

Volume

* Verhandeld volume: hoe groter het verhandelde volume, hoe hoger de liquiditeit.

* Marktdiepte: de mate waarin de markt volumes kan opnemen zonder dat dit grote impact heeft op de prijs. Hoe groter de marktdiepte, hoe groter de liquiditeit kan zijn.

* Churn ratio: meet hoe vaak elke gasmolecuul wordt verhandeld (het totaal verhandeld volume gedeeld door het fysiek verhandelde volume). Een hogere churn betekent een hogere liquiditeit.

* Aantal (actieve) tegenpartijen: hoe meer tegenpartijen actief zijn op een gashub, hoe hoger de liquiditeit kan zijn.

* Diversiteit in partijen: geeft aan welke (typen) partijen actief zijn (b.v. upstream-, midstream- en downstream-partijen, banken en handelshuizen). Hoe meer diversiteit tussen de aanwezige partijen, hoe hoger de liquiditeit kan zijn.


Kosten

* Bid-ask spread: het verschil tussen de beste verkoop- en aankoopprijs.
De bid-ask spread wordt gezien als een goede indicator voor transactiekosten. Een lagere spread maakt het doen van transacties makkelijker en verhoogt de zekerheid over het prijsniveau. Hoe kleiner de spread, hoe hoger de liquiditeit.

* Handelskosten: kosten voor onder andere brokers en belastingen. Lagere handelskosten vergemakkelijken het doen van transacties en leiden tot een hogere liquiditeit.

* Prijsvolatiliteit: het prijsverschil van een product op twee verschillende tijdstippen.
De literatuur is hier niet eenduidig over maar in het algemeen zorgt een lage prijsvolatiliteit bij marktpartijen voor het vertrouwen dat de prijs een juiste reflectie is van de waarde van het product. Lagere prijsvolatiliteit zorgt over het algemeen voor een hogere liquiditeit.


Tijd

* Aantal transacties: het aantal transacties binnen een bepaald tijdsbestek zegt iets over hoe snel en op elk gewenst moment een transactie kan worden gedaan. Dit zorgt voor een hogere liquiditeit.

* Percentage dagen met transacties: geeft aan welk deel van de tijd transacties worden gedaan.
Een ongelijke verdeling van transacties over een bepaalde periode beperkt de mogelijkheid om op elk gewenst moment snel een transactie te kunnen doen. Hierdoor kan de liquiditeit in bepaalde periodes lager zijn.

* Handelshorizon: tijdshorizon waarbinnen in een product gehandeld kan worden.
Hoe eerder in een product gehandeld kan worden, hoe eerder er zekerheid is over het prijsniveau en hoe hoger de liquiditeit kan zijn.


In onderstaande figuur zijn de drie verschillende dimensies van liquiditeit en de daarbij behorende verschillende indicatoren schematisch weergegeven. Het overzicht kan helpen bij het verhelderen van discussies over de mate van liquiditeit van een bepaalde markt.







[1] Liquiditeitsrapport 2014 Groothandelsmarkten gas en elektriciteit, 29-10-2014