in Ander nieuws / door Elise Friedmann / op 27/01/2015 om 14:29

`Dit wordt nooit opgelost', zeggen Argentijnse Joden over de AMIA-aanslag in 1994. Op 18 januari werd AMIA- onderzoeker Alberto Nisman dood gevonden. De journalist die over zijn verdachte dood berichtte, vluchtte zondag naar Israel. De president, tegen wie Nisman een strafklacht indiende, beschuldigt de veiligheidsdienst en ontbond die gisteren.

kirchnerLr Alberto Nisman was als openbare aanklager belast met het onderzoek naar de nog steeds onopgeloste bomaanslag op het Joodse centrum AMIA in Buenos Aires, waarbij 85 doden vielen en ruim 200 gewonden. Al in 2006 beschuldigde hij Iran van betrokkenheid. Op 14 januari diende Nisman een strafklacht in tegen President Cristina Fernandez de Kirchner en haar minister van Buitenlandse Zaken, die volgens hem hierover een doofpotdeal sloten met Iran. Maandag 19 januari zou hij hierover getuigen in het Argentijnse parlement. Een paar uur eerder werd hij dood gevonden. Zelfmoord, zeiden de autoriteiten. Maar dat gelooft niemand.

Journalist Damian Pachter bracht de zaak in de openbaarheid. Zondag vluchtte hij naar Israel; hij vreesde voor zijn leven. Intussen worden er in Argentinie lastige vragen gesteld over het functioneren van overheid en justitie. De president komt bijna dagelijks met een nieuwe theorie over de moord. Maandag kondigde zij de ontbinding aan van de inlichtingendienst: leden daarvan zouden Nisman hebben misleid en vermoord, om haar in discrediet te brengen.

AMIA

Op 18 juli 1994 vernietigde een autobom het Joods cultureel centrum Asociacion Mutual Israelita Argentina (AMIA) in Buenos Aires. 85 mensen werden gedood, ruim 200 raakten gewond. De aanslag vormde het hoogtepunt van een wereldwijde Hezbolla-oorlog tegen Israel. Hezbolla, met als hoofdkwartier Libanon, is in de jaren 1980 opgericht door Iran en wordt nog steeds gefinancierd door dat land. Iraanse veiligheidsdiensten zouden ook verantwoordelijk zijn voor een aanslag op de Israelische ambassade in Buenos Aires in1992 (29 doden, 242 gewonden). Die aanslag en die op AMIA is onder de toenmalige president Carlos Menem nooit behoorlijk onderzocht. In maart 2012 werd Menem aangeklaagd wegens "obstructie van de rechtsgang" en hulp bij het uitwissen van de sporen van plaatselijke verdachten, maar de zaak is nog steeds onopgelost.

Nismans beschuldigingen

Alberto Nisman werd in 2005 benoemd als openbare aanklager, speciaal belast met het onderzoek naar de aanslag. In 2006 beschuldigde hij officieel Iran hiervoor verantwoordelijk te zijn. Dat deed de beschuldiging af als een `Zionistisch complot'; het kwam goed uit dat Nisman Joods was. In 2007 vaardigde Argentinie via Interpol arrestatiebevelen uit voor vijf Iraniers, die echter nooit berecht zijn. Op 14 januari diende Nisman een strafklacht in tegen o.a. de Argentijnse president Cristina Fernandez de Kirchner. Maandag 19 januari zou hij die toelichten, maar de dag daarvoor was hij dood. Dit verhinderde echter niet dat zijn zeer gedetailleerde onderzoeksdossier bekend werd: 20 januari bracht de Argentijnse Hoge Raad dit in de openbaarheid. Volgens de New York Times bevatte het transcripten van telefoontjes door Argentijnse inlichtingenmensen, waaruit een poging bleek om acht Iraniers van vervolging te vrijwaren, en een lucratieve deal waarbij Argentinie graan en vlees zou leveren aan Iran in ruil voor olie. Dit alles op Initiatief van president Cristina Fernandez de Kirchner en minister Hector Timerman van Buitenlandse Zaken. De zaak ging niet door, omdat het Argentinie niet lukte ervoor te zorgen dat Interpol de arrestatiebevelen tegen de Iraniers introk; dat was een voorwaarde voor de deal. Onnodig te zeggen dat iedereen die Nisman beschuldigde ontkent.

Nismans dood: feiten

Zondagavond 14 januari werd de 51-jarige speciale aanklager aangetroffen in een plas bloed in de badkamer van zijn flat op de 13e verdieping. Volgens Viviana Fein, die het onderzoek naar zijn dood leidt, stierf Nisman rond 12 uur zondagmiddag. Naast zijn lichaam werden een halfautomatisch .22 kaliber Bersapistool van Argentijnse makelij en een patroonhuls gevonden. Nisman had slechts een wond, in zijn rechterslaap, waar de kogel was binnengedrongen. Het pistool was geen eigendom van Nisman. Hij zou het de dag voor zijn dood geleend hebben van een computertechnicus op zijn werk, Diego Lagomarsino. Nisman werd bewaakt door tien politieagenten, maar in de nacht van zaterdag op zondag en zondagmorgen, toen hij waarschijnlijk stierf, was geen van zijn bewakers aanwezig in de flat. Zij zouden pas in de loop van zondagmiddag ongerust zijn geworden omdat Nismans krant nog buiten op de deurmat lag en hij niet reageerde op telefoontjes of de deurbel. Zij belden Nismans moeder, die de sleutel had. De deur van de flat was afgesloten. In het onderste van de twee sloten stak aan de binnenkant een sleutel. Uiteindelijk kwamen de bewakers, en Nismans moeder de flat binnen met behulp van een slotenmaker. Binnen een paar uur nadat Nisman was gevonden zei Viviana Fein, die het onderzoek naar zijn dood leidt, dat zijn dood zelfmoord leek en dat er geen aanwijzingen waren dat er een derde bij betrokken was en geen aanwijzingen dat iemand zich toegang had verschaft tot de flat.

Raadsels

De slotenmaker, die tegenover de pers alleen zijn voornaam Walter wilde noemen, zei vorige week woensdag dat hij de deur gemakkelijk open kreeg; hij was `nauwelijks dicht'. Dit suggereert dat er iemand kan hebben ingebroken. Volgens de slotenmaker was er bovendien een dienstingang naar de flat, waardoor hij gemakkelijk toegankelijk was. Bronnen bij de politie zeiden tegen de Argentijnse pers dat er nog een derde ingang was, voor het onderhoud van de airco, die in verbinding stond met een buurflat. In de gang daarheen zijn een vingerafdruk en een gedeeltelijke voetafdruk gevonden. De huurder van de buurflat zou een buitenlander zijn. Op Nismans rechterhand zijn geen kruitsporen aangetroffen. Onderzoeker Fein zegt dat dit mogelijk is bij zo'n klein pistool, maar de manier waarop dit feit bekend werd, werpt vragen op: het leek een verspreking van Fein. Volgens journaliste Noga Tarnopolsky stond Fein op de stoep van Nismans huis journalisten te woord. Gevraagd of het onderzoek naar kruitsporen op Nismans handen was afgerond, antwoordde zij: "Ja, en helaas was de uitslag negatief". Was zij teleurgesteld wegens het vele werk dat zij voor zich zag, omdat zij vreest voor haar eigen leven, of omdat dit resultaat niet strookte met haar instructies? Argentinie gonst van de theorieen. Het hoofd van de nationale Veiligheidsdienst, Sergio Berni, arriveerde uitzonderlijk snel in de flat, nog voor Viviana Fein. Hij zou daar enige tijd alleen zijn geweest. Hij verklaarde dat hij de badkamer was ingegaan en dat hij `niets had aangeraakt'. Er is geen zelfmoordbriefje gevonden, alleen een boodschappenlijstje voor maandag. Kort voor zijn dood stuurde Nisman vanaf zijn beveiligde e-mailaccount bij het OM kopien van zijn onderzoek en zijn rapport aan drie vrienden. "Als iemand mij vermoordt, zijn alle gegevens veilig gesteld", zei hij. Mensen uit de omgeving van Nisman, onder wie zijn ex-echtgenote Rechter Sandra Arroyo Salgado, geloven niet dat hij zelfmoord heeft gepleegd. Hij was gewend aan doodsbedreigingen en had gezorgd voor bewaking door tien bodyguards.

Wie wilde Nisman dood hebben?

Argentinie gonst van de samenzweringstheorieen; sommige journalisten spreken van `de Argentijnse gekte'. Ruwweg zijn er vijf theorieen.

1. De Argentijnse regering

Demonstranten beschuldigen de regering, wegens Nismans aanklacht tegen de president en de minister van Buitenlandse Zaken. Kirchners tweede en laatste ambtstermijn loopt eind dit jaar af, en de beschuldigingen doen haar toekomst geen goed. Veel Argentijnen zien Nisman als zoveelste slachtoffer van een falende justitie, hij is al het 86e slachtoffer van de AMIA-aanslag genoemd. Kirchners ellenlange, krampachtige reacties (op haar facebookpagina!) en haar vele draaien doen haar zaak geen goed. Eerst noemde zij zijn dood zelfmoord. Ook nadat zij daarvan terugkeerde, bracht zij Nisman voortdurend in diskrediet: hij was verward, leed aan waanvoorstellingen, had zelf een doofpotoperatie opgezet, of (haar laatste) was misleid door leden van de inlichtingendienst die hem met valse informatie tot zijn beschuldiging jegens de president brachten en vervolgens vermoordden, allemaal om haar in diskrediet te brengen. Ook de oppositiekrant waar Nisman werkte zou volgens haar in het complot zitten. Zij verdacht vooral Antonio Stiusso, die Nisman wel als bron gebruikte, maar die hij niet blindelings vertrouwde. Stiusso is inmiddels is ontslagen. Vandaag kondigde zij aan dat zij de inlichtingendienst gaat ontbinden.

2. (Delen van) de Argentijnse inlichtingendienst

Afgezien van de Argentijnse president beschuldigen ook anderen de inlichtingendienst, die veel te machtig zou zijn en die de eigen rol wilde verbergen in de obstructie van het onderzoek naar de AMIA-aanslag. Zij wijzen op andere verdachte zelfmoorden in Argentinie. De journalist die brede bekendheid gaf aan de verdachte dood van Nisman, Damian Pachter, vertelde na zijn vlucht naar Israel dat hij werd gevolgd door een agent van deze dienst. 'Argentinie is een duister oord geworden, geleid door een corrupt politiek systeem', schreef hij.

3. Iran of Hezbolla

Volgens aanhangers van deze theorie hebben Iran en/of zijn terreursatelliet Hezbolla Nisman vermoord om hun rol in de AMIA-aanslag en vooral in een doofpotafspraak te verbergen. Beschuldigingen daaromtrent hebben hen al jaren niet gestoord, maar zouden slecht uitkomen nu Obama een verdrag wil sluiten met Iran. Overigens is het niet duidelijk waarom Iran destijds zo'n vage deal met Argentinie zou hebben gewild. Volgens de krant La Nacion steeg de handel tussen de twee landen ook zonder deal enorm tussen 2009 en 2014. Argentinie zou een van Irans grootste handelspartners zijn en vooral veel landbouwproducten leveren.

4. Israel

Natuurlijk zijn er mensen die Israel de schuld geven. Zij komen met ingewikkelde samenzweringstheorieen, waarbij zij erop wijzen dat Nisman Joods was en zeggen dat hij contacten had met Israelische en Amerikaanse veiligheidsdiensten. Dat dit eerder een motief zou zijn om Nisman niet te vermoorden, hindert daarbij niet. Ook de vooraanstaande pro-regeringpoliticus Edgardo Depetri ventileerde deze theorie: volgens hem hebben Israel en de VS het onderzoek naar de AMIA-aanslag gesaboteerd.

5. Nisman zelf

Hoe onwaarschijnlijk ook, er blijft een mogelijkheid dat Nisman zelfmoord heeft gepleegd. De argumenten daartegen zijn hierboven uit de doeken gedaan.