Toezichthoudende domotica, oftewel nieuwe woonzorgtechnologieen zoals bewegingsmelders, detectiechips en camerabewaking, zouden de langdurige zorg voor mensen met een dementie of een verstandelijke beperking goedkoper, beter en effectiever maken. Maar kunnen deze domotica de verwachtingen wel waarmaken? Alistair Niemeijer, universitair docent aan de Universiteit voor Humanistiek, verrichtte promotieonderzoek aan het VU Medisch Centrum naar zorgverlening met domotica bij kwetsbare mensen. Zijn advies: er moeten in een vroeger stadium ethische vragen gesteld worden bij de ontwikkeling van dit soort producten. Woensdag 18 januari 2015 verdedigt hij zijn proefschrift aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Voorafgaand aan de promotie is er bovendien een symposium over goede zorg met toezichthoudende domotica in de langdurige zorg voor kwetsbare mensen. Organisator is Gerion, die opleidingen ouderengeneeskunde verzorgt voor de afdeling Huisartsgeneeskunde en ouderengeneeskunde van het VU Medisch Centrum:

http://www.gerion.nl/bij-en-nascholing/13-nascholingscursussen/102-symposium-goede-zorg

De langdurige zorg voor mensen met dementie of een verstandelijke beperking staat steeds meer onder druk. Een vergrijzende samenleving, groeiende personeelstekorten en bezuinigingen maken het steeds moeilijker om goede zorg voor deze kwetsbare groep mensen te borgen. Nieuwe toezichthoudende woonzorgtechnologieen (domotica) zouden een uitkomst kunnen bieden. Denk hierbij aan bewegingsmelders, detectiechips, uitluistersystemen en camerabewaking. Enerzijds zou domotica een kosteneffectieve manier kunnen zijn om onderbezetting te compenseren, anderzijds kan het worden aangewend ter ondersteuning van de zelfstandigheid van de client.

Tegelijkertijd roept de toepassing van domotica ook ethische en juridische vragen op. Biedt domotica wel meer veiligheid? Wat betekent de toepassing van domotica voor de zorgrelatie? En wat zijn de gevolgen voor de individuele vrijheid en privacy? Wetgeving en normatieve richtlijnen ontbreken nog, waardoor het werkveld geen houvast heeft ten aanzien van de toepassing van domotica.

Dit proefschrift heeft daarom verkend wat goede zorg met toezichthoudende vormen van domotica in residentiele settings voor kwetsbare mensen inhoudt. Er werd speciaal aandacht besteed aan de perspectieven en ervaringen van het werkveld.

Uit de bevindingen blijkt dat hoewel de toepassing van toezichthoudende domotica voor kwetsbare mensen een omvangrijk ethisch debat oplevert, er nog nauwelijks consensus is onder zorgverleners en ethici. Tegelijkertijd weerspiegelen bepaalde beoogde voordelen en gevreesde nadelen van domotica niet altijd de huidige praktijk. Zo blijkt uit dit onderzoek dat enerzijds bepaalde domotica intensief gebruikt wordt door zorgverleners, anderzijds is men met andere toepassingen niet geneigd om risico te nemen, daarbij veiligheid boven zelfstandigheid stellend. Deze houding bleek gedeeltelijk voort te komen uit de angst die bestaat onder zorgverleners dat er zich incidenten zouden kunnen voordoen, wat tevens gevoed wordt door druk van buitenaf (zoals de politiek en de media). Ook werd de toegenomen bewegingsvrijheid niet door alle clienten gewaardeerd en konden niet alle clienten met deze nieuwe vrijheid omgaan, wat implicaties heeft voor het ontwerp van domotica.

Een van de aanbevelingen voor het werkveld is daarom niet te wachten op de komst domoticaproducten om vervolgens te beoordelen of ze wel of niet aan ethische normen voldoen, maar in plaats daarvan al mee te denken in een veel eerder (conceptueel) stadium, waarbij ethische input vanuit het werkveld de drijvende kracht achter het ontwerp van een product kan zijn.

Dit project is gefinancierd door: ActiZ; Dioraphte; Innovatiefonds Zorgverzekeraars; NutsOhra; Stichting Regionale Zorgverlening Zeeland; 'S Heerenloo; Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland; Vereniging `Het Zonnehuis'

Informatie

Exploring Good Care With Surveillance Technology In Residential Care For Vulnerable People Promotie Alistair Niemeijer, woensdag 28 januari 2015, 15.45 uur Aula Vrije Universiteit, De Boelelaan 1105, 1081 HV Amsterdam Contact: Alistair Niemeijer, Email: a.niemeijer@uvh.nl

Bekijk de publicatie op de site van de Vrije Universiteit: http://dare.ubvu.vu.nl/handle/1871/52244