De Nationale ombudsman concludeert in zijn rapport 'Ziekenhuisrekeningen op weg naar transparantie?' dat burgers van de overheid verwachten dat zij voorafgaand aan een medische behandeling inzicht krijgen in kosten. Hierdoor kunnen zij een verantwoorde keuze maken. Van Dooren: 'Aan deze verwachtingen van de burger komt de overheid onvoldoende tegemoet. Bovendien zijn zorgnota's onvoldoende duidelijk voor de burger en brengt het declaratiesysteem mee dat de kosten van eenvoudige behandelingen die binnen het eigen risico kunnen vallen, disproportioneel zijn.'

Dat het onvoldoende lukt inzicht te geven in kosten van specialistische behandelingen, heeft te maken met de ingewikkelde DBC-declaratiesysteem, dat tien jaar geleden door de overheid is ingevoerd en nadien aangepast. Transparantie in zorgkosten is essentieel voor burgers, omdat marktwerking in de zorg erop is gebaseerd dat zij zelf rationele keuzes kunnen maken. Maar de hiervoor benodigde informatie is niet beschikbaar. Van Dooren: 'Zolang burgers het gevoel hebben dat het systeem niet in hun belang werkt en zelfs het gevoel hebben dat zij 'belazerd' worden, dan is dat van invloed op het vertrouwen van burgers in het zorgstelsel en daarmee ook op het vertrouwen van burgers in de overheid.'

Onderzoek

Om een goed beeld te krijgen wat er op dit punt bij burgers leeft, hebben de Nationale ombudsman en de Consumentenbond van medio november 2013 tot en met eind april 2014 een meldpunt geopend waarop burgers hun ervaringen met ziekenhuisrekeningen konden delen. De ruim 330 binnengekomen klachten zijn onder te verdelen in drie categorieen. De burger verwacht vooraf inzicht te krijgen in kosten van een medische behandeling, maar krijgt dit niet. Daarnaast verwacht de burger een zorgnota te ontvangen die begrijpelijk is. Dat is vaak niet het geval. Als hij om opheldering vraagt, dan blijft vaak een adequate reactie van zorgverzekeraar of zorgverlener uit, hij wordt van het kastje naar de muur gestuurd. En tot slot weerspiegelt de zorgnota niet de werkelijk geleverde diensten en gemaakte kosten. Eenvoudige behandelingen kunnen door het DBC-systeem leiden tot rekeningen die niet in verhouding staan tot de behandeling. Door de verhoging van het eigen risico voelt de burger dat rechtstreeks in zijn portemonnee.

Naast het meldpunt heeft de ombudsman in het najaar van 2014 een rondetafelgesprek georganiseerd waarbij naast het Ministerie van VWS partijen 'uit het veld' aanwezig waren om te toetsen of het beeld dat uit het meldpunt naar voren is gekomen herkend werd, maar ook om te verkennen of en zo ja welke oplossingen er mogelijk zijn.

Reactie minister van VWS

De Nationale ombudsman spreekt de minister van VWS aan omdat zij verantwoordelijk is voor het zorgstelsel. In het rapport doet de ombudsman de minister een aantal aanbevelingen. In haar reactie op het conceptrapport van de ombudsman heeft minister Schippers laten weten dat zij 2015 heeft uitgeroepen tot het jaar van de transparantie en het verder vergroten van het kostenbewustzijn. De knelpunten en aanbevelingen uit het rapport van de Nationale ombudsman neemt zij - voor zover deze nog geen onderdeel zijn van haar beleid - hier in mee.