Ruimte maken is ruimte geven

16 januari 2015

Gisteren vond de officiele startbijeenkomst van het Jaar van de Ruimte plaats in de Beurs van Berlage te Amsterdam. De startbijeenkomst vormde de aftrap van het brede debat dat dit jaar gevoerd gaat worden over de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland. Met veel inspirerende sprekers uit de ruimtelijke hoek, zoals minister van Infrastructuur en Milieu (IenM), Melanie Schultz-van Haegen, Maarten Hajer, directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving en Noord-Brabantse gedeputeerde Yves de Boer, werden de deelnemers geinspireerd om mee te denken over de ruimtelijke opgaven van Nederland in de periode tot 2040. De Boer riep de vele aanwezigen op allemaal ambassadeur van het Jaar van de Ruimte te zijn en het komende jaar met elkaar in dialoog te blijven zodat er aan het eind van jaar een mooie oogst valt te presenteren.

Aanleiding

De aanleiding van het jaar van de Ruimte is de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra (VINEX) van het ministerie van VROM uit 1991. Aan de hand van deze nota is men destijds begonnen met werken aan het Nederland van 2015. Inmiddels is het 2015, hoog tijd om terug te kijken naar de plannen die destijds zijn gemaakt en wat hiervan terecht is gekomen. Daarnaast biedt 2015 een mooie gelegenheid om vooruit te kijken naar de volgende vijfentwintig jaar, tot aan 2040. Het Jaar van de Ruimte moet een jaar worden vol discussie en debat over de ruimtelijk opgaven die Nederland de komende 25 jaar gaat tegenkomen.

Openingsbod

Dagvoorzitter Andrea van Pol en Yves de Boer, voorzitter van het Jaar van de Ruimte en IPO-bestuurslid, openden samen de startbijeenkomst. Het afgelopen jaar is door het uitvoerend comite al veel voorwerk gedaan. Dit voorwerk bestond uit het verzamelen van ideeen uit drie deelsessies die het afgelopen jaar hebben plaatsgevonden. De verzamelde ideeen hebben geleid tot twaalf opgaven waarvoor Nederland komt te staan tot 2040. Van het inspelen van krimp en groei, sturing in de digitalisering, tot aan het realiseren van adequate voedselvoorziening. Deze werden aan de bezoekers aangeboden en gepresenteerd aan een soort `waslijn' in de zaal. Yves de Boer legde uit dat dit openingsbod als startpunt dient voor het debat dat het komende jaar gevoerd gaat worden. Tijdens het Jaar van de Ruimte is de samenleving aan zet om aan de hand van het openingsbod ideeen verder te laten doorgroeien tot een definitief manifest, dat kan worden aangeboden aan de minister Schultz.

Programma

Deze minister hield in de Beurs van Berlage de openingsspeech waarin ze aan de hand van een aantal voorbeelden uit het verkeer en de woonomgeving de zaal mee nam in haar toekomstperspectief voor Nederland. Bij de ontwikkelingen voor de komende jaren is ook een rol weggelegd voor het ministerie. Minister Schultz gaat initiatieven ondersteunen zodat Nederland een proeftuin van de wereld kan worden. Ook wil de minister ondersteuning bieden door concrete kennis te leveren. Doordat de regionale verschillen steeds groter worden en de vraagstukken niet meer centraal zijn op te lossen, zal dit steeds meer op lokaal en provinciaal niveau plaatsvinden. Ook op deze niveaus moet de kennis om vraagstukken op te pakken toereikend zijn. De minister wil deze kennis leveren. Zij heeft hiervoor - naar voorbeeld van het legendarische A-team - een zogenaamd O-team voor ogen. Een aanjaagteam dat altijd paraat is om mensen op lokaal niveau te helpen om regionaal maatwerk te leveren.

Verder moet het Jaar van de Ruimte, volgens minister Schultz, concrete input opleveren voor de Nationale Omgevingsvisie, die straks het project van de Omgevingswet complementeert. Zij riep de zaal op om mee te denken over de strategische keuzes die moeten worden gemaakt op het gebied van ruimte, water, verkeer, vervoer en milieu.

Deelsessies

Halverwege de middag gingen de deelnemers in deelsessies uiteen. In twaalf deelsessies werd gesproken over uiteenlopende onderwerpen. Van het versterken van de internationale positie, met Commissaris van de Koning van Flevoland en tevens voorzitter van de vereniging Deltametropool, Leen Verbeek, tot nieuwe vakbeoefening in de ruimtelijke ordening, met Saskia Beer, directeur van het Glamourmanifest. In de deelsessie `Transformeer de Energievoorziening' werd door deelnemers gesproken over de ruimtelijke uitdaging met betrekking tot de energietransitie. De opgaven zijn te groot voor het rijk alleen om op te lossen en daarom moet ruimte worden geboden aan de regio. Een ander onderwerp van gesprek in deze deelsessie was warmte. Terwijl 60% van het totale energieverbruik bestaat uit warmte en een duurzaam gebruik van (rest)warmte dus een belangrijke bijdrage kan leveren aan energiebesparing, krijgt men het nog niet voor elkaar om dit op de politieke agenda te krijgen. Uit de deelsessie bleek dat het hoog tijd is dat de overheid in warmteprojecten gaat investeren en faciliteren.

Afsluiting

Nadat Andrea van Pol kort plenair op een aantal deelsessies had teruggeblikt was het aan Yves de Boer om tot de zaal een aantal afsluitende woorden te richten. Tevreden over de opbrengst ziet hij het jaar met veel enthousiasme en vertrouwen tegemoet. Hij riep de deelnemers op om gedurende het Jaar van de Ruimte in dialoog te blijven. Dit kan in de verschillende `communities' waarbij men zich kan aansluiten via de website, maar ook tijdens de activiteiten die door betrokken organisaties worden georganiseerd. Komend jaar zijn nog minimaal vier gelegenheden waarop het openingsbod zal worden geevalueerd en bijgesteld. Op 15 december 2015 wordt het jaar afgesloten in Amersfoort. De middag eindigde met een oproep van Yves de Boer aan de deelnemers om allemaal ambassadeur van het Jaar van de Ruimte te worden.