Raad: wetsvoorstel rechtsbijstand vraagt veel van burgers
Den Haag ,
Pagina-inhoud
Een wetsvoorstel dat de kosten van rechtsbijstand aanzienlijk moet verlagen, gaat te sterk uit van zelfredzaamheid van burgers. Mensen die nu nog recht hebben op gesubsidieerde bijstand van een advocaat, moeten volgens dit voorstel eerst proberen eruit te komen met alternatieve oplossingen,
buiten de rechter om. In bepaalde familie- en strafrechtelijke kwesties vervalt het recht op gesubsidieerde rechtsbijstand. Maar lang niet iedereen is in staat om voor zijn eigen belangen op te komen, stelt de Raad voor de rechtspraak in een [IMG]advies (pdf, 109 KB) over het wetsvoorstel
Stelselvernieuwing rechtsbijstand. De toegang tot de rechter moet worden gewaarborgd, vindt de Raad.
Wetsvoorstel
Het kabinet wil de gesubsidieerde rechtsbijstand, waarmee mensen met weinig geld toch hulp van een advocaat kunnen krijgen, hervormen en daarmee 85 miljoen euro bezuinigen. In het nieuwe stelsel krijgt het Juridisch Loket een centrale rol. Dat loket geeft rechtzoekenden dan niet alleen advies
over hun juridische positie , maar bepaalt ook of het echt nodig is een advocaat in te schakelen en wijst zo mogelijk op andere vormen van conflictoplossing . De bedoeling is dat meer geschillen zonder rechter worden afgehandeld.
juriloket-3.jpg
[Foto Hollandse Hoogte]
Toegang tot de rechter
De Raad voor de rechtspraak waardeert het streven om het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand te hervormen en toekomstbestendig te maken, maar is bezorgd over wat dit voorstel kan betekenen voor de toegang tot de rechter. Het wetsvoorstel stoelt op de gedachte dat burgers mondiger zijn
geworden en alternatieven voor het oplossen van juridische problemen toenemen. Daarvoor ontbreekt de onderbouwing, stelt de Raad. Rechters zien juist veel mensen die niet voor zichzelf kunnen opkomen: verdachten met een lichte verstandelijke handicap, probleemgezinnen bij de familierechter,
mensen die onder bewind worden gesteld bij de kantonrechter.
Bezuinigingsmaatregel
De voorgestelde wetswijziging lijkt vooral een bezuinigingsmaatregel te zijn. Medewerkers van het Juridisch Loket kunnen daardoor druk voelen om rechtzoekenden zo min mogelijk door te verwijzen naar een advocaat. Onduidelijk is bovendien waar zij de expertise vandaan moeten halen die nodig is
om hun `poortwachtersrol' goed te vervullen, aldus het advies. De Raad heeft niets tegen efficientere oplossingen voor juridische conflicten. Maar bij de keuze tussen rechtspraak en een alternatief moet het belang van de rechtzoekende voorop staan, niet het belang van de overheid.
Echtscheiding
Volgens het wetsvoorstel vervalt het recht op door de overheid betaalde rechtsbijstand bij een echtscheiding, als het totale gezinsinkomen hoog genoeg is om zelf de kosten te dragen. Heeft een van de partners te weinig geld, dan wordt een advocaat toegevoegd met terugbetalingsverplichting. De
vermogende partner moet daaraan bijdragen. De Raad wijst erop dat die plicht in de praktijk vervalt als de rijkere partner de scheiding aanvraagt. De financieel zwakkere partner kan dan alleen hopen op een vrijwillige bijdrage, waarmee de kiem is gelegd voor een extra scheidingsconflict.
Verdachten in bewaring
Verdachten die in bewaring worden gesteld, krijgen een advocaat toegevoegd; zij zitten immers vast en kunnen hun eigen zaken niet regelen. Wordt de bewaring direct geschorst, dan is dat volgens het wetsvoorstel niet nodig. De Raad is het daar niet mee eens. Bewaring wordt vaak onder
voorwaarden geschorst. Verdachten (die nogal eens zwakbegaafd, verslaafd of psychisch gestoord zijn) hebben dan al tijdens de bespreking van die voorwaarden een advocaat nodig. De Raad stelt dan ook voor dat in die gevallen verdachten recht houden op toevoeging van een advocaat.
Extra schade
De Raad wijst erop dat ook nu al een zeer beperkt percentage van de geschillen (4 `a 5 procent) aan de rechter wordt voorgelegd. Alternatieven zijn niet altijd goedkoper. Bovendien kan lang zoeken naar een oplossing extra schade opleveren, bijvoorbeeld bij ernstige conflicten waar kinderen bij
betrokken zijn. Een rechter die de knoop doorhakt, kan soms rust en duidelijkheid geven die nodig is om uit de problemen te komen.