in Israel / door Jordy Steijn / op 06/01/2015 om 14:30

De PA werkt aan aanklachten tegen Israel bij het ICC, wanneer `Palestina' officieel lid zal zijn van het International Criminal Court (ICC) in Den Haag. Dit zei de belangrijkste Palestijnse onderhandelaar Saeb Erekat afgelopen vrijdag tegenover een Libanees tv-station. Erekat verwacht dat het lidmaatschap in maart rond zal zijn, nu de Palestijnse president Mahmoud Abbas vrijdag officieel een lidmaatschap heeft aangevraagd `namens alle Palestijnen'.

Volgens Erekat zal als eerste een klacht worden ingediend bij het ICC over de vermeende oorlogsmisdaden en mensenrechtenschendingen waaraan Israel zich schuldig zou hebben gemaakt afgelopen zomer tijdens de Gaza-oorlog. Ook wordt er volgens hem aan een aanklacht gewerkt tegen het nederzettingenbeleid van Israel, 'hetgeen een voortdurende misdaad is'. Of dit ook allemaal gaat gebeuren, blijft de vraag.

Abbas zette vorige week woensdag de procedure om lid te worden van het ICC in gang door het `Statuut van Rome' te ondertekenen. Daarmee geven de Palestijnen de ICC jurisdictie om beschuldigingen van oorlogsmisdaden te onderzoeken. Vrijdag vroeg hij het lidmaatschap aan. Hij had al met deze stap gedreigd als de Palestijnse resolutie ten aanzien van de terugtrekking van Israel uit de `bezette gebieden' voor 2017 niet door de VN Veiligheidsraad zou komen, hetgeen vorige week gebeurde. De resolutie kreeg niet het vereiste aantal stemmen in de Veiligheidsraad.

Hamas

De Palestijnse terreurorganisatie Hamas, die in de praktijk nog steeds de scepter zwaait in de Gazastrook, verwierp Abbas' gang naar het ICC en liet donderdag in een verklaring weten dat `Abbas geen autoriteit heeft om lid te worden van het ICC. Deze stap kan alleen genomen worden als deel van een gezamenlijk beleid en een gezamenlijk programma voor de toekomst.' Hamas ondersteunt officieel net als de Fatahpartij van Abbas de Palestijnse eenheidsregering, maar staat al jaren op gespannen voet met Fatah en verklaarde eerder op eigen houtje het mandaat van de eenheidsregering ten einde.

Reacties

De Israelische premier Benjamin Netanyahu liet tijdens de wekelijkse kabinetsvergadering van zondag weten dat Israel het niet zal toestaan dat `IDF-soldaten en officieren voor het internationaal gerecht in Den Haag worden gesleept. Degene die voor het gerecht moeten worden gesleept zijn de leiders van de Palestijnse Autoriteit, die een convenant hebben met de oorlogsmisdadigers van Hamas.' Israel heeft het `Statuut van Rome' niet geratificeerd en is geen lid van het ICC, evenmin als de Verenigde Staten, en kan er daarom voor kiezen om geen burgers of bewijs over te dragen aan het ICC als het daarom vraagt.

Israel bevroor op zaterdag al 127 miljoen dollar aan belastinginkomsten die het voor de Palestijnse Autoriteit int en dreigde tevens met het aanklagen van de leiders van de Palestijnse Autoriteit uit het buitenland, als reactie op de stap van Abbas. Dat de belastinginkomsten zijn bevroren is nog niet officieel bevestigd door de Israelische regering, maar is wel al gemeld door diverse Israelische media. In het verleden bevroor Israel ook al eens tijdelijk de belastinginkomsten als gevolg van unilaterale Palestijnse stappen of kondigde het plannen aan om nieuwe nederzettingen te bouwen.

Veel Israeli's wijzen op het feit dat de Palestijnse activiteiten strijdig zijn met de afspraken uit het Interimakkoord (1995) uit de Oslo-akkoorden tussen Israel en de PLO: "Geen van beide partijen zal stappen ondernemen om de status van de Westbank en de Gaza-strook te veranderen gedurende de onderhandelingen tussen beide partijen over de Permanente Status".

De woordvoerder van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken, Edgar Vazquez, verklaarde dat de VS de stappen van Abbas als `contraproductief beschouwt en dat het de aspiraties van de Palestijnen op een soevereine en onafhankelijke staat in de toekomst niet ten goede zal komen.' Een gang naar het ICC is voor de VS technisch gezien niet genoeg om sancties op te leggen aan de PA, terwijl het indienen van een aanklacht tegen Israel wegens oorlogsmisdaden dat wel is volgens de Amerikaanse wet. Op dit moment stelt de VS dan ook dat het de 440 miljoen dollar aan financiele hulp aan de PA aan het `heroverwegen' is, in afwachting van wat komen gaat.

Frankrijk stemde vorige week voor de VN-resolutie van de Palestijnen, naar eigen zeggen om te voorkomen dat ze naar het ICC zouden stappen, waarmee extremisten aan beide kanten volgens hen juist aangemoedigd zouden worden. Volgens de Franse ambassadeur in Israel, Patrick Maisonnave, was de actie van Frankrijk bedoeld om de `diplomatieke patstelling te doorbreken' en beide partijen weer aan de onderhandelingstafel te krijgen. Hij voegde eraan toe dat Frankrijk blijft proberen om zijn eigen versie van de Palestijnse resolutie in de Veiligheidsraad te promoten, waarin onderhandelingen tussen Israel en de Palestijnen op alle kernpunten van het conflict als voorwaarde zijn opgenomen.

Een woordvoerder van het Britse Ministerie van Buitenlandse Zaken liet weten dat het de `gevolgen aan het bekijken' is van de stap die Abbas heeft gemaakt en herhaalde het Britse standpunt dat zijn land, evenals de VS, de actie als contraproductief beschouwt en dat alleen rechtstreekse onderhandelingen tussen de twee partijen een realistische optie voor vrede zijn. Groot Brittannie onthield zich overigens van stemming bij de Palestijnse VN-resolutie vorige week dinsdag.

Gevolgen `Palestina' bij ICC

Aan de aanvraag van een Palestijns ICC-lidmaatschap en een aanklacht over vermeende oorlogsmisdaden van Israel afgelopen zomer zitten nogal wat haken en ogen. Zo is bijvoorbeeld het lidmaatschap van `Palestina' bij het ICC zeker nog niet in kannen en kruiken. Daarvoor moet de aanklager van het ICC eerst `Palestina' als volwaardig lid erkennen en de handtekening accepteren van Abbas onder het `Rome Statuut'. Het is niet zeker dat dit zal gebeuren, aangezien de VN-Veiligheidsraad `Palestina' niet heeft erkend als volwaardig lid. In het verleden dreigden de Palestijnen al verschillende malen met een gang naar het ICC, maar daar werd vanwege de niet-volwaardige lid status van `Palestina' geen gehoor aan gegeven. (Lees hier meer over Palestijnen en ICC in verleden)

Bovendien is het discutabel of het ICC jurisdictie heeft ten aanzien van `oorlogsmisdaden' gedurende `Operatie Protective Edge'. Het hof dient alleen voor zaken die het land zelf niet onderzoekt, hetgeen Israel voor de Gaza-oorlog juist wel doet. Israel onderzoekt op dit moment al dertien mogelijk strafbare feiten door Israelische soldaten tijdens de Gaza-oorlog, terwijl Hamas nog nooit iets onderzocht heeft.

Daarnaast bepaalt de ICC-aanklager of het Israel ook daadwerkelijk zal aanklagen, en niet de Palestijnen. Daarvoor moet er overduidelijk bewijs zijn dat er de intentie was om onschuldigen te vermoorden, terwijl veel incidenten gedurende oorlogen wat dat betreft enigszins mistig zijn. Bovendien vond de Gaza-oorlog plaats voor het ingaan van een eventueel lidmaatschap van `Palestina' over 60 dagen, waardoor het niet zeker is of dit ook al kan worden aangekaart bij het Hof.

Boemerang-effect?

Het gevaar voor de Palestijnen van het officieel indienen van een aanklacht tegen individuele Israelische soldaten en leiders, kan zijn dat zij daarmee zelf ook aan een onderzoek worden onderworpen wegens oorlogsmisdaden die waarschijnlijk veel erger en grootschaliger waren dan die van Israel - zoals het afschieten van raketten op Israelische burgerdoelen en het misbruiken van Gazaanse burgers als menselijk schild tegen Israelische bombardementen.

Er zijn al klachten ingediend tegen Palestijnen door de Israelische NGO Shurat Hadin, die op dit moment bezig is met het formuleren van nieuwe klachten. Zo werd in september al een rechtsgeding aangespannen bij het ICC tegen Khaled Meshaal, leider van Hamas, voor het standrechtelijk executeren van vermeende collaborateurs met Israel door Hamas tijdens de Gaza-oorlog. Op 10 november werd ook nog een aanklacht ingediend tegen Mahmoud Abbas, voor het afvuren van raketten door zijn Fatah-beweging vanuit de Westbank op Israel. Beide leiders hebben de Jordaanse nationaliteit, en vallen daarmee onder de jurisdictie van het ICC.

VN-resolutie

Zoals eerder gezegd werd de gang van Abbas naar het ICC ingezet als dreigement voor als de VN-resolutie het niet haalde. In deze resolutie werd geeist dat Israel zich uiterlijk voor 2017 uit de `bezette Palestijnse gebieden' zou terugtrekken. Uit de stemming bleek dat 8 leden voor de resolutie hadden gestemd, waaronder China, Rusland en zoals eerder genoemd Frankrijk. Tegen stemden de Verenigde Staten en Australie. Er waren 5 onthoudingen, waaronder Groot-Brittannie.

Zondag maakte Abbas bekend dat hij de resolutie opnieuw zou gaan indienen bij de Veiligheidsraad, hopend op de sympathie van nieuwe leden die dit jaar zijn toegetreden tot de Raad. Volgens Abbas heeft niet de resolutie gefaald, maar de Veiligheidsraad: "Wij hebben niet gefaald, de Veiligheidsraad heeft ons gewoon tekort gedaan." Waarschijnlijk zal ook een volgende resolutie het niet halen gezien het veto-recht van de Amerikanen in de Veiligheidsraad, die na de eerste stemming al lieten weten dat ze Abbas' plan `eenzijdig en contraproductief' vinden en zullen blokkeren.