Ontvoeringen en gijzelingen: daders aan het woord

30 januari 2014

Daders van ontvoeringen en gijzelingen zijn niet eenduidig te categoriseren, niet wat betreft hun motief en niet wat betreft hun slachtofferkeuze. Dit is een van de conclusies in het promotieonderzoek van Jaap Knotter. Knotter maakte als eerste een typologie van vrijheidsberoving in Nederland. Hieruit blijkt onder andere dat de meeste vrijheidsberovers impulsief handelen; hun slachtoffer daarentegen kiezen zij welbewust. Knotter promoveerde op woensdag 29 januari aan de Universiteit van Amsterdam (UvA).

Knotter beschrijft het fenomeen vrijheidsberovingen in Nederland in al zijn facetten en analyseert het gedrag van de daders. Hij sprak hiertoe met 40 vrijheidsberovers, van `onervaren' vaders die impulsief hun kind ontvoerden tot aan gewelddadige vrouwenkidnappers.

Rationaliteit versus impulsiviteit

`Opvallend is het perceptieverschil van de daders. Sommigen vertellen dat ze de gepleegde vrijheidsberoving zelf ook als een ontvoering of gijzeling zien, terwijl anderen niet eens beseffen dat ze een criminele daad begaan ', vertelt Knotter. Uit de interviews blijkt dat een minderheid bewust kiest voor het plegen van een vrijheidsberoving en dat een nog kleinere groep zich gedegen voorbereidt. De keuze voor het slachtoffer daarentegen is vaak wel weloverwogen. De meesten kennen hun slachtoffer voorafgaand aan het delict, maar de relatie tussen dader en slachtoffer kan behoorlijk varieren.

Tegenmaatregelen

De politie gebruikt verschillende technieken om vrijheidsberovingen te bestrijden; vrijheidsberovers nemen uiteenlopende tegenmaatregelen om uit handen van politie en justitie te blijven. Deze varieren van technische (bijvoorbeeld nieuwe technieken om afluisteren tegen te gaan) en sociale (gebruik van vrienden of familie tegen infiltratietrajecten) tot meer informatiegerichte maatregelen (zoals contraobservatie). Knotter: `Naast ervaring is de context waarin de vrijheidsberoving zich afspeelt van belang bij het nemen van tegenmaatregelen. Niet alleen de gemoedstoestand (gebruik van drank/drugs of beinvloeding door psychische of emotionele druk) speelt hierbij bij een rol. Ook de eigen perceptie van de situatie - het besef van de dader of hij een strafbaar feit pleegt - is van invloed op het al dan niet nemen van tegenmaatregelen.'

Trend in Nederland

Knotter bracht ook de veranderingen op het gebied van ontvoeringen en gijzelingen in Nederland in kaart door data over aangiften te analyseren. In de periode 1999-2008 steeg het aantal aangiften van ontvoeringen en gijzelingen. Dat van gewelddadige vrouwenkidnap verdubbelde, terwijl het aantal gewelddadige vermogenszaken en seksuele vrijheidsberovingen omlaag ging.

Promotiedetails

Dhr. J.C. Knotter: Ontvoeringen & Gijzelingen. Promotor is prof. dr. D.J. Korf. Het proefschrift wordt uitgegeven door Boom Lemma Uitgevers, ISBN: 978-94-6236-356-4.

Gepubliceerd door UvA Persvoorlichting