Historisch Hilversum: Ziekenhuisgeschiedenis
Historisch Hilversum: Ziekenhuisgeschiedenis
Hilversummers zijn best een beetje trots op 'hun' ziekenhuis. Hoe is het ooit begonnen met de zorg in Hilversum?
Eenmaal per maand ziet u hier foto's met een beschrijving afkomstig uit het Streekarchief Gooi en Vechtstreek. U kunt daar zelf ook op zoek naar de geschiedenis van Hilversum. Bent u bijvoorbeeld benieuwd naar uw huis of straat in vroeger tijden? Breng dan eens een bezoek. Honderden archieven
en collecties liggen op u te wachten. Het Streekarchief Gooi en Vechtstreek zit in het Stadskantoor, Oude Enghweg 23; openingstijden ma. 9.00-13.00 uur, di. t/m vr. 9.00-17.00 uur ; website: www.gooienvechthistorisch.nl
De Ziekenbarakken
Begin 20e eeuw krijgt de gemeente steeds meer taken op het gebied van Gezondheidszorg. De woon- en werkomstandigheden van de inwoners van Hilversum waren zodanig dat besmettelijke ziekten en infecties zich gemakkelijk kon verspreiden. In 1902 vormde zich, in navolging van de provinciale
gezondheidscommissie, een gemeentelijke gezondheidscommissie die adviseerde over de kwaliteit van levensmiddelen, de ziekenzorg van armen en de bestrijding van besmettelijke ziekten. In 1910 werd een ziekenhuis gebouwd aan de Neuweg. Het `gemeentelijk ziekenhuis voor lijders aan besmettelijke
ziekten'. Dit ziekenhuis bestond uit een kantoor en een aantal ziekenbarakken. Er konden ontsmettende baden genomen worden en mensen met de Spaanse griep, tyfus en roodvonk konden er worden verpleegd. In het gemeentelijke ziekenhuis, ook wel aangeduid als `de Ziekenbarakken', werden alleen
armlastige patienten opgenomen. Inwoners die geen armenzorg nodig hadden konden terecht bij een van de andere ziekenhuizen die Hilversum gevestigd waren. De Ziekenbarakken raakten hun functie kwijt in de jaren vijftig, toen er niet meer zoveel besmettelijke ziekten voorkwamen. De barakken
kregen een herbestemming: in 1961 werd het gemeentelijk verpleeghuis `De Orchidee' in de gebouwen gevestigd.
Historisch Hilversum Ziekenhuisgeschiedenis1
Foto: Robert Jan van Mechelen op de kamer van zijn mama in de kraamafdeling Nova van het Diaconessenhuis.
Sanatorium Zonnestraal
Het sanatorium Zonnestraal is opgericht als herstellingsoord voor patienten met tuberculose. De Algemene Nederlandse Diamantwerkers Bond stelde geld beschikbaar voor de opvang en verpleging van zieke diamantbewerkers. In 1919 kon het fonds worden aangewend en werd het ontwerp van architect Jan
Duiker gerealiseerd. Het sanatorium was voor alle religieuzen, maar vooral voor arbeiders. Bovendien konden naast tuberculose patienten ook mensen met psychische problemen terecht bij het sanatorium. Zonnestraal ontpopte zich vanaf de jaren 50, mede door financiele steun van de Amsterdamse
gemeenteraad, meer als een algemeen ziekenhuis met als specialisatie geriatrie, cardiologie en orthopedie. Het Zonnestraal complex bood in deze jaren veelal plaats voor chronisch zieke bejaarden uit Amsterdam.
Rooms Katholieke Ziekenverpleging
Het `gemeentelijk ziekenhuis' en Zonnestraal waren zeker niet de enige ziekenhuizen waar de inwoners van Hilversum terecht konden. Vanaf 1891 was er in Hilversum al een katholiek ziekenhuis, de Rooms Katholieke Ziekenverpleging. Dit ziekenhuis werd gerealiseerd door vier prominente
Hilversummers, drie tapijtfabrikanten en een notaris, die gezamenlijk een stichting oprichtten voor katholieke ziekenverpleging. Er vestigden zich nonnen uit Maastricht in een pand aan de Langestraat, waar ruimte was voor negen bedden. Al snel bleek dit pand te klein en werd er aan de
Koningstraat een ziekenhuis gebouwd met plaats voor maar liefst tweeendertig bedden. Dit ziekenhuis werd in 1893 geopend. Historisch Hilversum Ziekenhuisgeschiedenis4
Hilversum heeft altijd een grote gemeenschap katholieken gehad, waardoor er geregeld sprake was van uitbreiding van het ziekenhuis. Zo werden er in de jaren die volgden een operatiezaal gebouwd, een warmwaterleiding aangelegd en een roentgenapparaat aangeschaft. Er kwam een vrouwen- en
kinderafdeling en ook kreeg het ziekenhuis in 1915 een eigen kapel. Het werd vanaf 1937 zelfs mogelijk om een opleiding te volgen in de Rooms Katholieke Ziekenverpleging. Na het behalen van een diploma moesten de leerlingen het ziekenhuis wel weer verlaten want, zo meende het bestuur van het
ziekenhuis, de verpleging moest wel in handen van de religieuzen blijven.
Foto: Verpleegstertjes vormden in de R.K.Z., een erehaag voor zuster Cuniberta, die vijftig jaar in het ziekenhuis werkzaam is.
Het Diaconessenhuis
De protestanten konden natuurlijk niet achter blijven en de roep om een protestants ziekenhuis werd dan ook steeds luider. Zij waren in 1897 al begonnen met wijkverpleging maar het duurde tot 1918 voordat men echt kan spreken van een ziekenhuis. Een damescomite nam initiatief en zamelde geld
in. Van het bedrag kon een ruime villa worden gebouwd aan de Neuweg en het Diaconessenhuis, met plaats voor vijftien patienten. Het eerste protestantse ziekenhuis was een feit. Uitbreiding en hiermee schaalvergroting van het ziekenhuis gebeurde in 1929, waarna het vernieuwde Diaconessenhuis
ruimte bood aan minstens vijftig bedden met mogelijkheid tot het plaatsen van honderd bedden.
Voordat een zuster zichzelf diacones mocht noemen moest zij eerst geschikt worden geacht, waarna een proeftijd werd ingesteld. Deze kon soms wel tien jaar duren! Als de zuster officieel diacones wilde worden, kon er een inzegening plaatsvinden. Na de inzegening was men verplicht het
diaconessenkleed te dragen. Vanaf 1929 golden de strenge kledingvoorschriften ook buitenshuis: de dames moesten een muts, schort en korte schoudermantel dragen. Het was voor de meeste zusters een echte roeping om diacones te worden. De zusters waren 24 uur per dag in dienst en hadden nagenoeg
geen vrije tijd. Daartegenover stond de zorg van de gemeenschap, die zij ontvingen van inzegening tot het graf. Op de algemene begraafplaats aan de Bosdrift bevindt zich het familiegraf van de Diaconessen.
Verzuilde zorg
De eigen signatuur bleef door de jaren kenmerkend voor de ziekenzorg in Hilversum. Op sommige momenten waren de verschillende levensbeschouwingen van de instellingen zelfs een onderwerp van gesprek in de raad. In de notulen staat vermeld dat niet alle radioprogramma's geluisterd mochten worden
op de zalen van de Rooms Katholieke Ziekenverpleging, `als de V.P.R.O. uitzendt dan moet de radio worden afgezet!' Bovendien werd de gemeenteraad geattendeerd op het feit dat het goed zou zijn voor de arbeiders om een gemeentelijk ziekenhuis op te richten. De verpleging in de ziekenhuizen was
uitstekend, maar er was geen vrijheid van lectuur: zo mocht het socialistische blad `Het Volk' niet gelezen worden. Historisch Hilversum Ziekenhuisgeschiedenis5
Fusie
Toen de verzuiling zo eind jaren 60 langzaamaan wat afbrokkelde, neigden de Gooise ziekenhuizen ook meer tot samenwerking. Als gevolg hiervan ontstonden verschillende stichtingen die uiteindelijk in 1983 uitmondden in een fusieovereenkomst tussen de besturen van Vereniging voor
Diaconessenarbeid, Stichting Rooms Katholieke Ziekenhuisverpleging en Vereniging Zonnestraal. Na veelvuldig overleg, een verbouwing en een verhuizing vond in 1991 de officiele opening van Ziekenhuis Hilversum plaats.
Foto: Zicht op het Diaconessen-ziekenhuis aan de Van Riebeeckweg 1955