Rechtbanktekening in opmars
Rechtbanktekening in opmars
Amsterdam , 7-3-2013
Hoewel de camera in de rechtszaal meer ruimte krijgt, is de rol van de rechtbanktekenaar nog lang niet uitgespeeld. De tekenaars krijgen juist meer opdrachten, bleek 5 maart op de Amsterdamse rechtbank tijdens de officiele afsluiting van de Verdachte portretten, een expositie die het ambacht
in de schijnwerpers zet. Naast kranten en omroepen vragen nu ook internetsites om portretten van verdachten in de rechtszaal.
Veel aandacht
Verdachte portretten is de meest succesvolle rondreizende tentoonstelling die het Persmuseum ooit heeft gehad, zegt museumdirecteur Niels Beugeling. Tienduizenden mensen bezochten de expositie, die in anderhalf jaar tijd bij 14 rechtbanken en gerechtshoven te zien was en overal aandacht kreeg
in de pers." Er is hernieuwde aandacht ontstaan voor rechtbanktekeningen, de makers worden meer voor vol aangezien", zegt Beugeling, die de expositie samen met de Amsterdamse rechtbank organiseerde. De tekenaars hebben er extra opdrachten door gekregen, zegt rechtbankpresident Carla Eradus.
"De vrees bestond dat rechtbanktekeningen teruggedrongen zouden worden door de toename van camera's in de rechtszaal, maar dat blijkt allerminst zo te zijn", aldus Eradus.
Spraakmakende zaken
Aanleiding om het werk van de tekenaars te belichten, was de viering van 200 jaar Rechtspraak in 2011. De meest spraakmakende strafzaken van de afgelopen decennia - van Dokter O. en de zaak Menten tot de ontvoering van Heineken, de zaak tegen Lucia de Berk en de moord op Theo van Gogh - zijn
met de oorspronkelijke tekeningen tentoongesteld. Daarnaast zijn oudere portretten te zien, bijvoorbeeld van de 19-de eeuwse moordenaar Hendrik Jut, die tot onvrede van het volk de net afgeschafte doodstraf ontliep. Zijn kop rolde niet, maar kermisbezoekers konden later wel om het hardst slaan
op de `kop van jut', wat in het spraakgebruik synoniem werd voor zondebok.
Ron P. staat terecht voor de Puttense moordzaak, mei 2009. Tekenaar: Aloys Oosterwijk.
Vlezige oren
Lang niet alle geexposeerde tekenaars zijn aanwezig bij de afsluitende borrel. Het is een drukke dag, met Robert M. bij het Amsterdamse gerechtshof en Kim De Gelder die wegens crechemoorden in Belgie terecht staat. Aloys Oosterwijk, rechtbanktekenaar voor het ANP, kijkt met gemengde gevoelens
naar een geexposeerd portret dat hij zelf van Robert M. maakte in 2010. "Die vlezige oortjes heb ik toen wel goed gezien, maar de neus klopt niet." Hij tekende hem destijds op 8 meter afstand, met tegenlicht, in de extra beveiligde rechtszaal in Osdorp. Bij het Hof ging het vandaag veel beter.
"Ik zat dichterbij, en ik volg hem nu al zo lang. Elke keer maak ik een schets. Hij blijft fascinerend. Aan de ene kant een provocerende dandy, aan de andere kant leeft hij in zijn eigen wereld. Uiterlijk heeft hij iets liefs met dat kuifje, maar hij heeft ook een keiharde kop."
Persoonlijkheid
Tekenaars proberen de persoonlijkheid van verdachten te vangen en weer te geven. Dat kan behoorlijk moeilijk zijn. Oosterwijk: "Ontkennende verdachten kijken vaak schichtig heen en weer en verdachten die psychotisch zijn, kunnen zoveel onrust en verwarring uitstralen dat je er geen greep op
krijgt". Daar komt bij dat de tekenaar weliswaar als enige de verdachte mag portretteren, maar vaak vooral zijn rug te zien krijgt. "Wij zitten meestal schuin achter het verdachtenbankje en moeten het hebben van korte momenten, als iemand binnenkomt of even omkijkt naar het publiek", zegt
Annet Zuurveen, rechtbanktekenaar in de noordelijke provincies. "Dat beeld moet je goed onthouden, anders kom je er niet uit. Maar gelukkig kunnen wij ook op andere manieren veel over iemand zeggen, bijvoorbeeld door hoe we zijn lichaamshouding tekenen." In dat opzicht zullen tekenaars altijd
een streepje voor houden op de toestormende camera's, denken Zuurveen en Oosterwijk.
De expositie is nog tot 22 maart te zien in de Amsterdamse rechtbank.