Krachtig nieuw antigriepmiddel werkt door misleiding viraal eiwit
27 februari 2013
Het griepvirus, influenza, is veel effectiever te bestrijden dankzij nieuwe kennis over de exacte werking van een viraal eiwit, het neuraminidase-enzym. Dat eiwit is essentieel is voor de verspreiding van het griepvirus. Onderzoekers hebben op basis van de inzichten een nieuw soort
antigriepmiddel ontwikkeld waar het griepvirus moeilijk resistent tegen kan worden. NWO-onderzoeker Tom Wennekes en zijn collega's publiceren hierover in Science.
De onderzoekers toonden bij muizen aan dat hun nieuwe middel effectief is in het bestrijden van potentieel dodelijke griepinfecties. Ook werkt het middel tegen de op dit moment bekende Tamiflu- en Relenza-resistente griepvirussen. Na verdere ontwikkeling kan dit nieuwe soort antigriepmiddel in
de toekomst mogelijk gebruikt worden als een belangrijk hulpmiddel om een grieppandemie te beheersen totdat er een effectief vaccin is gevonden.
Het influenzavirus veroorzaakt jaarlijks wereldwijd tot zo'n vijf miljoen ernstige gevallen van de griep waarvan tot wel een half miljoen uiteindelijk resulteert in het overlijden van de patient.
Weg blokkeren
Het griepvirus verspreidt zich door ons lichaam via het `doorknippen' van verbindingen met siaalzuursuikers op onze cellen. In het Science-artikel bewijzen Wennekes en zijn collega's voor het eerst hoe de knipreactie van het virale neuraminidase-enzym met een siaalzuursuiker op moleculair
niveau verloopt. Zonder deze reactie kan het griepvirus geen nieuwe cellen infecteren. Het antigriepmiddel dat chemicus Wennekes en zijn collega's hebben ontwikkeld, imiteert het natuurlijke siaalzuursuiker en misleidt het virale enzym om de knipreactie er op uit te voeren, waarna het nieuwe
middel in het enzym vastzit als een afgebroken sleutel, klem in het slot. Daardoor functioneren de neuraminidase en de knipreactie niet meer
Het door Wennekes en zijn collega's ontwikkelde middel werkt als een tweetrapsraket; in eerste instantie bindt het net als bestaande middelen zoals Tamiflu en Relenza aan het virale neuraminidase-enzym. Dit remt de knipactiviteit van het enzym al af. Uniek is echter de tweede stap waarin het
nieuwe middel daarna een reactie aangaat met het virale enzym en het zo volledig uitschakelt, in tegenstelling tot de huidige antigriepmiddelen.
Na misleiding van het enzym tot de knipreactie zit het nieuwe antigriepmiddel in het neuraminidase vast en schakelt deze zo uit (afbeelding: Tom Wennekes; griepvirus & neuraminidase: visualsciencecompany.com)
Ontwikkeling van resistentie tegen dit nieuwe middel is moeilijk omdat virussen dan hun eigen natuurlijke knipreactie via mutaties zouden moeten ondermijnen. Hierdoor zou het virus automatisch ook zichzelf niet meer los kunnen knippen van de cel om een nieuwe cel te infecteren.
Het onderzoek door Tom Wennekes en zijn collega's vond plaats aan de University of British Colombia in Vancouver, Canada bij de onderzoeksgroep van prof.dr. Steve Withers. Wennekes ontving in 2008 een Rubicon waardoor hij als postdoc bij dit onderzoek betrokken kon zijn. Inmiddels is hij
werkzaam bij Wageningen University als universitair docent. Hij ontving in 2011 een Veni-subsidie van NWO voor onderzoek naar microbiele siaalzuursuikers in de menselijke darm.
Over NWO
De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) is met een budget van ruim 500 miljoen euro per jaar een van de grootste wetenschapsfinanciers in Nederland. NWO stimuleert kwaliteit en vernieuwing in de wetenschap door het beste onderzoek te selecteren en te financieren. NWO
beheert onderzoeksinstituten van (inter)nationaal belang, geeft mede richting aan het wetenschappelijk onderzoek in Nederland en brengt wetenschap en maatschappij dichter bij elkaar. Onderzoeksvoorstellen worden beoordeeld en geselecteerd door vooraanstaande wetenschappers uit binnen- en
buitenland. Dankzij financiering van NWO kunnen meer dan vijfduizend wetenschappers onderzoek doen.
Online publicatie
Bron: NWO