Blijf vertellen!
maandag 14 mei 2012 | OPINIE - Met haar Persvrijheidlezing over de persvrijheid
in Turkije hield Yasemin Çongar, adjunct-hoofdredacteur van de Turkse krant
Taraf, het publiek een heldere spiegel voor: 'je kiest ervoor om journalist te
zijn, of niet. Een arts kan ook niet weigeren bepaalde ziektes te behandelen.'
Ze droeg de lezing voor op 3 mei, de Dag van de Persvrijheid, de dag ook dat
bekend werd dat de persvrijheid wereldwijd voor het eerst in tien jaar niet is
afgenomen. Maar ook de dag waarop opnieuw rücksichtslos drie Mexicaanse
fotojournalisten werden afgeslacht.
Terwijl journalisten bezig zijn verhalen te ontwarren, zijn anderen bezig
diezelfde verhalen stil te houden. Onvertelde verhalen was het thema van de Dag
van de Persvrijheid. Dat die verhalen in de kast blijven, heeft allemaal met
angst te maken, stelde Yasemin Çongar. Of het nu een politieke partij of een
religie is die angst genereert, als journalisten toegeven aan angst zal altijd
een deel van de waarheid onverteld blijven. Autoriteiten die bang zijn voor hun
eigen beeld in de spiegel en bang zijn voor de waarheid, willen dat
journalisten de andere kant op kijken. 'Als wij journalisten die angst delen,
omdat we ons goede salaris niet willen opgeven, onze kolommen niet willen
opgeven of, begrijpelijk, niet vervolgd willen worden, zijn we
medesamenzweerders geworden van misdaad tegen de waarheid.' Dat lijkt misschien
een moeilijke keuze. Maar je kiest ervoor om journalist te zijn, of niet. Een
arts kan ook niet weigeren bepaalde ziektes te behandelen. Je kunt geen
journalist zijn als je niet bereid bent om het verhaal woord voor woord naar
boven te halen.' De keuze om onvertelde verhalen toch uit te spreken, is in
Mexico nog zwaarder. De Mexicaanse drugsmaffia, met uitlopers naar politiek en
politie, straft verslaggevende journalisten genadeloos af, zo vertelt de
Mexicaanse journaliste Elia Baltazar op de avond van de Persvrijheid. Deze
waarheid wordt op 3 mei pijnlijk duidelijk: terwijl Elia haar verhaal vertelt,
worden er op de dag van de Persvrijheid, 10.000 km verderop in Mexico, opnieuw
3 fotojournalisten vermoord.
Op zo'n moment klinkt de conclusie uit het jaarrapport van Freedom of the Press
2012 van Freedom House bijna wrang: het lijkt een beetje beter te gaan met de
persvrijheid in de wereld met de Arabische lente van 2011 als absoluut
hoogtepunt. In de door ons centraal gezette landen, Mexico en Turkije, is die
positieve ontwikkeling bepaald nog niet zichtbaar, maar ook dichter bij huis
blijft waakzaamheid geboden. Subtielere beknottingen van persvrijheid, die
misschien wat minder in het licht staan dan zware schendingen. De Surinaamse
Vereniging van Journalisten memoreerde op 3 mei dat er signalen zijn van
inbreuk op de persvrijheid. De pers zou in het afgelopen jaar meerdere malen
zijn gemuilkorfd door eenrichtingsverkeer van overheidscommunicatie en een
toenemende intimidatie van journalisten. LINK
En tenslotte Nederland, dat zich als het gaat om persvrijheid gaat, gelukkig
gunstig onderscheidt van veel andere landen. Maar ook bij ons is voortdurende
oplettendheid vereist. Er is werk aan de winkel voor Nederland op het gebied
van wetgeving om zo de persvrijheid te kunnen waarborgen. Dat stelt hoogleraar
Wouter Hins in de derde nationale Persvrijheidsmonitor. Een wettelijke regeling
voor journalistieke bronbescherming kan ervoor zorgen dat journalisten en hun
bronnen beter beschermd worden bij huiszoekingen, het afluisteren van
telefoongesprekken en het vorderen van beeldmateriaal. Maar die wet laat nog
altijd op zich wachten. En ook zakt Nederland steeds verder weg als het gaat om
openbaarheid van bestuur. 'De huidige regering besteedt vooral aandacht aan het
terugdringen van oneigenlijke en omvangrijke verzoeken om informatie, een
belang van de overheid.' De Wet Openbaarheid Bestuur (WOB) is nodig aan
herziening toe.
Persvrijheid moet gevierd blijven worden, hoe triest soms de feiten ook zijn.
Opdat we alert blijven en het onvertelde verhaal verteld wordt.
Thomas Bruning, algemeen secretaris NVJ
Twitter: @thomasbruning