Rijksvoorlichtingsdienst

Openbaarheidsdag in het Nationaal Archief

De eerste dinsdag in 2012 is het weer Openbaarheidsdag in het Nationaal Archief. Van talloze overheidsarchieven schuift in 2012 de openbaarheidsgrens een jaartje op. Dat betekent dat voor archieven die na vijftig jaar openbaar worden, de grens nu op 1961 komt te liggen. Voor archieven met een openbaarheidsbeperking van 75 jaar valt het jaar 1936 vrij. Nieuwe informatie over de onafhankelijkheid van Nieuw-Guinea in 1962, over de kabinetscrisis in 1961/'62, maar ook authentieke bronnen over Nederlanders tijdens de Spaanse burgeroorlog in 1936 is vanaf dinsdag 3 januari in te zien op de studiezaal van het Nationaal Archief.

Openbaar, tenzij.....

Volgens de Nederlandse Archiefwet moeten de archieven van de centrale overheid uiterlijk 20 jaar na ontstaan worden overgebracht naar het Nationaal Archief. Alle archieven zijn dan openbaar, tenzij het overbrengende overheidsorgaan besluit de openbaarheid nog voor een bepaalde periode te beperken. Dat gebeurt niet vaak. Meer dan 95 % van alle archieven is onmiddellijk na overbrenging openbaar. Dat komt omdat de wet openbaarheidsbeperkingen maar in weinig gevallen toestaat en aan strikte regels bindt. Een van de belangrijkste regel is dat de openbaarheid alleen voor een bepaalde periode kan worden beperkt. Na afloop van die periode worden de archieven alsnog openbaar. Daarom is er aan het begin van elk kalenderjaar een nieuwe openbaarheidsdag bij het Nationaal Archief.

Europa voor WOII

Uit de jaren vóór de Tweede Wereldoorlog is meer origineel archiefmateriaal te vinden over onderwerpen, die samenhangen met de dreigende oorlog. De archieven van het ministerie van Buitenlandse Zaken en verschillende ambassades bevatten onder andere informatie over Nederlanders die deelnamen aan de Spaanse burgeroorlog en over de activiteiten van Italië in Noord-Afrika. De Italiaanse leider Mussolini was niet tevreden met de bestaande Italiaanse koloniën (Libië, de Dodekanesos, Eritrea en Somaliland), maar voegde daaraan in 1936 Abessinië (Ethiopië) aan toe. Het Abessijnse leger was niet in staat om zich tegen de Italiaanse legers te verzetten. Deze snelle overwinning sterkte Mussolini in zijn gedachte dat het Italiaanse leger kon wedijveren met dat van de grootmachten.

Nieuw Guinea

Van na de oorlogsjaren valt vooral de kwestie Nieuw-Guinea op in verschillende overheidarchieven. Na de onafhankelijkheid van Indonesië in 1949 was Nieuw-Guinea nog het enige Nederlandse overzeese gebied in het oosten. Indonesië claimde het gebied evenwel, het Nederlandse kabinet-De Quay streefde naar autonomie. Daarvoor werd in 1961 de Nieuw-Guinea Raad ingesteld. Publicaties van de journalist Willem Oltmans in Vrij Nederland zorgden ervoor dat het Nederlandse beleid veel meer bekend werd bij de publieke opinie.

Persoonlijke archieven

Ook een aantal persoonlijke archieven komt beschikbaar voor onderzoek. Het archief van oud-Kamerlid en minister Dolf Joekes (1885-1962) is daar een van. Nu kunnen wij de brieven in zijn archief lezen, die hij schreef in interneringstijd in onder meer Sint Michielsgestel en Buchenwald.

Zowel in het archief van de antirevolutionaire leider Tilanus als in dat van de KVP-minister Marga Klompé zitten stukken over de Kabinetscrisis 1960-1961. Die ging niet over de Nieuw-Guineakwestie, maar over de bouw van extra woningwetwoningen.

Deze en andere archieven zijn vanaf dinsdagmorgen 3 januari, 10.00 uur te bekijken bij het Nationaal Archief.

Noot voor redacties (

RVD Mediafeed