Wageningen Universiteit en Researchcentrum
Persbericht Wageningen University, 098wu, 20 december 2011
Embargo tot woensdag 21 december 2011, 01:01 uur.
Wageningse ecologen: laatste kans op redding wierookwinning
Het aantal bomen waaruit wierook kan worden gewonnen, neemt dramatisch af. Ecologen van Wageningen University, onderdeel van Wageningen UR, vrezen daardoor een halvering van de wierookproductie in de komende vijftien jaar. Zij voorspellen op grond van grootschalige veldstudies in Ethiopië dat in de huidige wierook bossen over 50 jaar nog maar tien procent van de wierookbomen over blijven. Zij schrijven over hun onderzoek deze week in het Britse wetenschappelijke tijdschrift Journal of Applied Ecology.
De ecologen wijten de teruggang vooral aan brand, begrazing en insectenvraat. Daarnaast wordt veel bos momenteel gekapt ten behoeve van de landbouw. Het tappen van wierook zien zij niet als belangrijkste oorzaak, anders dan wat zij een aantal jaren geleden nog stelden.
De onderzoekers menen dat met deze ontwikkeling de wierookwinning op den duur wellicht gedoemd is te verdwijnen.
Wierook wordt gemaakt uit de hars die wordt afgetapt van de wierookboom (Boswellia), die groeit in de Hoorn van Afrika en het Arabisch schiereiland. Ondanks het economisch belang van de wierookwinning - de handel in de hars bestaat al duizenden jaren - is er weinig bekend over het effect van de winning op de Boswellia. Het Wageningse onderzoek is het eerste naar de lotgevallen van de Boswellia over een langere termijn en op deze schaal.
Onderzoeksleider prof. Frans Bongers en zijn collega's van Wageningen University bestudeerden de groei, zaadproductie en mortaliteit van meer dan 6000 wierookbomen. Zij deden dat in noordwest-Ethiopië aan 13 populaties van elk twee hectare. In de helft van die populaties werden de bomen getapt.
Het onderzoeksteam vond zowel een grote sterfte onder de volwassen bomen alsook dat bomen nauwelijks worden vervangen omdat zaailingen niet doorgroeien en er dus geen nieuwe volwassen bomen meer bijkomen. Bongers c.s. gebruikten modellen om de ontwikkeling van de Boswellia populaties te voorspellen. De terugval in het aantal bomen is dramatisch: het aantal bomen neemt binnen 50 jaar met 90 procent af, en dat leidt tot een halvering van wierookproductie in de komende 15 jaar.
Deze dramatische achteruitgang is voornamelijk te wijten aan de veelvuldige branden die in het gebied voorkomen, de intensiteit van de begrazing door de toename van vee in het gebied, en de vraat door een langhoornkever. Van belang is de vaststelling dat de achteruitgang zich voordeed bij zowel de getapte als bij de ongetapte populaties. Ze concluderen dat het aftappen niet de hoofdoorzaak van de achteruitgang is, in tegenstelling tot wat eerder onderzoek suggereerde.
Deze resultaten zijn verkregen in wierookbossen die redelijk beschermd zijn. Kap van bos, kleinschalig voor lokale landbouw of grootschalig voor sesam of katoen productie, is hierin niet opgenomen.
Bongers c.s. stellen dat het huidige beheer van de wierookbossen in Ethiopië niet duurzaam is, en dat door de achteruitgang van de populaties ook de wierookproductie ten dode is opgeschreven. Zij noemen dat een alarmerende boodschap voor de wierookindustrie en de natuurbeschermingsorganisaties.
Om de Boswellia in Ethiopië te beschermen en de toekomstige wierookproductie te behouden zijn verreikende maatregelen nodig, meent Bongers. De organisatie rond de wierookproductie kan verbeterd worden, de brede effecten van omzetting van bos in landbouwgebied moet nader onderzocht worden, en de directe bedreigingen van de huidige bossen dienen verminderd. Gebieden afsluiten voor gebruik, bijvoorbeeld door vee, gedurende een aantal jaren (bijvoorbeeld vijf tot tien jaar) kan daarbij helpen. Ook het gebruik van vuur kan dan afnemen. De effecten van de kevers moeten nog nader bestudeerd worden. Jonge bomen zullen dan weer een kans krijgen door te groeien, en op termijn kunnen die dan wierook leveren, meent het onderzoeksteam.
Publicatie
Peter Groenendijk, Abeje Eshète, Frank Sterck, Pieter Zuidema en Frans Bongers (2011). 'Limitations to sustainable frankincense production: blocked regeneration, high adult mortality and declining populations', doi: is 10.1111/j.1365-2664.2011.02078.x, Journal of Applied Ecology, 21 december 2011.