Wageningen Universiteit en Researchcentrum
19 dec 2011
Nummer: P099
Veel ondiepe meren en plassen die benut worden voor recreatie of als
voorraadbekken zouden wel eens kunnen veranderen in giftige poelen als
het klimaat verder opwarmt. Blauwalgen krijgen bij veel voedingsstoffen
in het water niet alleen de overhand, ook treedt algenbloei eerder op
als de gemiddelde temperatuur stijgt. Om algenbloei bij een warmer
klimaat te voorkomen zouden de concentraties voedingsstoffen in het
water omlaag gebracht moeten worden. Tot dit inzicht komen onderzoekers
van verschillende kennisinstellingen waaronder Wageningen University,
onderdeel van Wageningen UR, en de Federale Universiteit van Rio de
Janeiro in het tijdschrift Global Change Biology. Het is voor het eerst
dat deze wetmatigheid op mondiale schaal is vastgesteld.
Blauwalgen veroorzaken wereldwijd vaak algenbloei in plassen en ondiepe
meren, maar ook in overloopsloten of zandafgravingen. De blauwalgen of
cyanobacteriën kunnen daarbij sterke toxines produceren die het water
onbruikbaar maken. Volgens de onderzoekers zijn de concentraties
waarmee voedingsstoffen in het water voorkomen, zoals fosfor en
stikstof, een belangrijke factor. Blauwalgen kunnen alleen hoge
dichtheden bereiken wanneer er veel van die voedingsstoffen beschikbaar
zijn. Het optreden van massale blauwalgenbloei tijdens hittegolven in
de afgelopen jaren heeft al laten zien dat de weersomstandigheden ook
belangrijk zijn.
Tot nu toe was echter onduidelijk wat op wereldschaal de effecten zijn
van een combinatie van een voedingsstoffenoverschot en klimaatopwarming
op blauwalgen. Daarom richtte het internationale onderzoeksteam zich op
ruim 140 ondiepe meren in Europa, waaronder de Loosdrechtse Plassen,
Veluwe- en Naardermeer, maar ook in Finland en Spanje, en Zuid-Amerika,
met name in Brazilië. Die meren hebben een diepte die varieert van een
halve tot ca. vijf meter.
Uit de analyses van de veldgegevens blijkt dat het aandeel blauwalgen
in de totale algengemeenschap in het water sterk toeneemt met
temperatuur. De blauwalgenoverheersing wordt nog eens extra versterkt
als er ook veel voedingsstoffen aanwezig zijn. Klimaatverandering en
voedingsstoffen lijken dus elkaar te versterken.
Troebel
De analyses laten ook zien dat het aandeel blauwalgen groter is in
troebele meren. In deze meren is de hoeveelheid licht die beschikbaar
is voor algengroei beperkt. Volgens onderzoekster Sarian Kosten van
Wageningen University duidt dit op een versterkend effect. âDonkere
omstandigheden zijn vaak een gevolg van hoge dichtheden aan allerlei
algen, wat weer veroorzaakt wordt door een grote beschikbaarheid van
voedingsstoffen. Klimaatverandering zorgt er op verschillende manieren
voor dat de hoeveelheid beschikbare voedingsstoffen in het water
toeneemt. Blauwalgen kunnen hier dus van profiteren en omstandigheden
creëren, zoals weinig licht, die vooral gunstig zijn voor zichzelf.â
Het aantonen van een versterkend effect van temperatuur en
voedingsstoffen op een dergelijke grote schaal is niet alleen van
wetenschappelijk belang. De praktische uitkomst van deze studie is de
boodschap dat in een toekomstig warmer klimaat, de concentratie aan
voedingsstoffen in het water verder gereduceerd zal moeten worden als
we een overheersing van blauwalgen willen voorkomen. Om een indicatie
te geven van de reductie berekende het team dat bij een
watertemperatuurstijging van 1 °C een reductie van mogelijk een derde
aan het gehalte aan stikstof in het water nodig is.
Publicatie: Warmer climates boost cyanobacterial dominance in shallow
lakes
Kosten, S., Huszar, V.L.M., Bécares, E., Costa, L.S., Van Donk, E.,
Hansson, L.A., Jeppesen, E., Kruk, C., Lacerot, G., Mazzeo, N., de
Meester, L., Moss, B., Lurling, M., Nöges, T., Romo, S., Scheffer,
M.,. Global Change Biology, 12 Dec 2011