Verkenning internationale UNESCO-voordracht Koloniën van Weldadigheid
13 december 2011
Het Belgische Wortel en Merksplas, Ommerschans en Willemsoord willen
aansluiten bij de Drentse voordracht van de Koloniën van Weldadigheid voor de
UNESCO Werelderfgoedlijst. In april werd bekend dat de Nederlandse regering
Veenhuizen en Frederiksoord op de 'Voorlopige Lijst Werelderfgoed' van
Nederland heeft geplaatst.
Johannes van den Bosch heeft zijn unieke 'armoede-concept' van
landbouwkoloniën buiten Drenthe nog op vier andere plekken uitgerold.
Alle zes koloniën zijn nu betrokken bij het nominatieproces.
Verbreding van de aanvraag maakt een wereldwijde erkenning van het
erfgoed kansrijker. Bovendien zijn de 'pauperparadijzen' het waard om
in hun treffende gelijkenis bewaard te blijven. De betrokken overheden
willen zich daarvoor sterk maken, bleek na afloop van een bestuurlijke
ontmoeting in Veenhuizen, de plek waar het initiatief is geboren om
Werelderfgoed te worden.
De gemeente Noordenveld heeft zich hier jarenlang met succes voor
ingezet, samen met de gemeente Westerveld en de provincie Drenthe. Met
als resultaat dat Veenhuizen en Frederiksoord sinds dit voorjaar op de
'Voorlopige Lijst Werelderfgoed' van Nederland staan. Hieruit ontstond
het initiatief om het nominatieproces in de komende fase te verbreden.
Vervolg
Alle Koloniën van Weldadigheid, de Belgische en de Nederlandse, gaan nu
verder in het nominatieproces richting UNESCO met een gezamenlijk
onderzoek naar de haalbaarheid. Dit is prachtig in lijn met de
uitgangspunten van het UNESCO Werelderfgoedverdrag. Eén van de doelen
van het verdrag is namelijk internationale samenwerking bij het
identificeren, beschermen en toegankelijk maken van erfgoed van
uitzonderlijke en universele waarde.
Uit het onderzoek zal blijken hoe uniek en universeel de Koloniën in
wereldwijde context zijn. Dit is de eerste noodzakelijk stap voor de
UNESCO-nominatie.
Zes Koloniën van Weldadigheid
De Koloniën van Weldadigheid kunnen worden gezien als voorloper van de
moderne Europese verzorgingsstaat. In 1818 werd de Maatschappij van
Weldadigheid door Johannes van den Bosch opgericht om de toenmalige
armen uit de steden werk, onderwijs en medische verzorging te bieden.
Hij stichtte een zestal landbouwkolonies in Noord- en Zuid-Nederland
(nu België), waar tienduizenden arme stadsgezinnen uit het westen van
Nederland een nieuw bestaan vonden: Frederiksoord/Wilhelminaoord,
Willemsoord, Veenhuizen, Wortel, Merksplas en de Ommerschans.
De huidige verschijningsvorm van de Koloniën reflecteert nog steeds het
idee van een moreel vormende, hiërarchisch georganiseerde gemeenschap.
Er zijn verrassende overeenkomsten in liniaalrechte structuren van
lanen, de strak-symmetrische stijl van de arbeiderswoningen, kerken en
begraafplaatsen en de carrévormige structuur van de gestichten en
landlopersboerderijen.
De Koloniën als Werelderfgoed
De gave ruimtelijke structuren in combinatie met de verlichte ideeën
van Johannes van den Bosch zijn het meer dan waard om bewaard te
blijven voor toekomstige generaties. Een plaats op de
Werelderfgoedlijst betekent een veel grotere bekendheid en daaraan
gekoppeld een gouden kans voor passende toeristische en economische
ontwikkeling. Gestreefd wordt naar definitieve aanwijzing als
Werelderfgoed in 2018, tweehonderd jaar na stichting van de eerste
kolonie in Frederiksoord.
Gemeente Hardenberg