Gemeente Hardenberg

Verkenning internationale UNESCO-voordracht Koloniën van Weldadigheid

13 december 2011

Het Belgische Wortel en Merksplas, Ommerschans en Willemsoord willen aansluiten bij de Drentse voordracht van de Koloniën van Weldadigheid voor de UNESCO Werelderfgoedlijst. In april werd bekend dat de Nederlandse regering Veenhuizen en Frederiksoord op de 'Voorlopige Lijst Werelderfgoed' van Nederland heeft geplaatst.

Johannes van den Bosch heeft zijn unieke 'armoede-concept' van landbouwkoloniën buiten Drenthe nog op vier andere plekken uitgerold. Alle zes koloniën zijn nu betrokken bij het nominatieproces.

Verbreding van de aanvraag maakt een wereldwijde erkenning van het erfgoed kansrijker. Bovendien zijn de 'pauperparadijzen' het waard om in hun treffende gelijkenis bewaard te blijven. De betrokken overheden willen zich daarvoor sterk maken, bleek na afloop van een bestuurlijke ontmoeting in Veenhuizen, de plek waar het initiatief is geboren om Werelderfgoed te worden.

De gemeente Noordenveld heeft zich hier jarenlang met succes voor ingezet, samen met de gemeente Westerveld en de provincie Drenthe. Met als resultaat dat Veenhuizen en Frederiksoord sinds dit voorjaar op de 'Voorlopige Lijst Werelderfgoed' van Nederland staan. Hieruit ontstond het initiatief om het nominatieproces in de komende fase te verbreden.

Vervolg
Alle Koloniën van Weldadigheid, de Belgische en de Nederlandse, gaan nu verder in het nominatieproces richting UNESCO met een gezamenlijk onderzoek naar de haalbaarheid. Dit is prachtig in lijn met de uitgangspunten van het UNESCO Werelderfgoedverdrag. Eén van de doelen van het verdrag is namelijk internationale samenwerking bij het identificeren, beschermen en toegankelijk maken van erfgoed van uitzonderlijke en universele waarde.

Uit het onderzoek zal blijken hoe uniek en universeel de Koloniën in wereldwijde context zijn. Dit is de eerste noodzakelijk stap voor de UNESCO-nominatie.

Zes Koloniën van Weldadigheid
De Koloniën van Weldadigheid kunnen worden gezien als voorloper van de moderne Europese verzorgingsstaat. In 1818 werd de Maatschappij van Weldadigheid door Johannes van den Bosch opgericht om de toenmalige armen uit de steden werk, onderwijs en medische verzorging te bieden. Hij stichtte een zestal landbouwkolonies in Noord- en Zuid-Nederland (nu België), waar tienduizenden arme stadsgezinnen uit het westen van Nederland een nieuw bestaan vonden: Frederiksoord/Wilhelminaoord, Willemsoord, Veenhuizen, Wortel, Merksplas en de Ommerschans.

De huidige verschijningsvorm van de Koloniën reflecteert nog steeds het idee van een moreel vormende, hiërarchisch georganiseerde gemeenschap. Er zijn verrassende overeenkomsten in liniaalrechte structuren van lanen, de strak-symmetrische stijl van de arbeiderswoningen, kerken en begraafplaatsen en de carrévormige structuur van de gestichten en landlopersboerderijen.

De Koloniën als Werelderfgoed
De gave ruimtelijke structuren in combinatie met de verlichte ideeën van Johannes van den Bosch zijn het meer dan waard om bewaard te blijven voor toekomstige generaties. Een plaats op de Werelderfgoedlijst betekent een veel grotere bekendheid en daaraan gekoppeld een gouden kans voor passende toeristische en economische ontwikkeling. Gestreefd wordt naar definitieve aanwijzing als Werelderfgoed in 2018, tweehonderd jaar na stichting van de eerste kolonie in Frederiksoord.