Senaat stelt principiële vragen over zorgstelsel
1 december 2011
De Eerste Kamer gaf op dinsdag 29 november haar steun een het voorstel
van de regering om de Wet marktordening gezondheidszorg (WMG) aan te
vullen met instrumenten voor prestatiebekostiging. Het voorstel werd
zonder stemming aangenomen na een uitvoerig debat met minister
Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Woordvoerders van
verschillende fracties stelden de minister tijdens de plenaire
behandeling een reeks principiële vragen over de ontwikkeling van het
Nederlandse zorgstelsel. 'We voeren hier een klein beleidsdebat', zo
typeerde CDA-senator Flierman de discussie.
VVD-woordvoerder Dupuis stelt dat de Wet marktwerking gezondheidszorg
een titel heeft die de lading niet dekt. De marktordening is volgens de
VVD-senator in de gezondheidszorg halfslachtig 'en daardoor
waarschijnlijk niet of slechts in beperkte mate effectief'. Dupuis
hekelde de perverse prikkel: 'Wie het volume niet laat groeien, wordt
gestraft voor hetgeen andere instellingen aan overschrijdingen hebben
gepleegd. Extra bezwaarlijk noemde senator Dupuis de verrekening, die
achteraf zal plaatsvinden, voor kleine in opbouw zijnde zelfstandige
behandelcentra (zbc's). Volgens haar zouden deze goed werkende centra
de marktwerking in de gezondheidszorg juist stimuleren. 'Met dit
voorstel wordt het ontstaan en het voortbestaan van zbc's in feite
alleen maar moeilijker gemaakt', zo stelt Dupuis. Ook betwijfelt de
VVD-senator of het verstandig is van de minister 'om het conflict met
de huisartsen op de spits te drijven, mede omdat daardoor er wel
wachtlijsten bij de ziekenhuizen kunnen ontstaan.' Zij vroeg aandacht
voor de psychologische kant van de relatie arts-patiënt.
Medisch specialisten
PvdA-woordvoerder Putters sprak over de gespannen verhouding tussen
budgettering en bekostiging naar prestatie. Putters meent eveneens dat
bij invoering van het systeem perverse prikkels zullen ontstaan met
uiteenlopende effecten op zorginstellingen en andere dienstverleners in
de praktijk van de gezondheidszorg. Een waarschijnlijk effect hiervan
is volgens de Putters een stijging van omzetten en kosten van
ziekenhuizen, die worden doorberekend aan andere instellingen in de
zorgketen. Daarnaast voorziet de PvdA-senator het opnieuw ontstaan van
wachtlijsten voor medische behandelingen omdat instellingen kortingen
op hun budgetten willen voorkomen.
Volgens Putters gaat het voorgestelde systeem van prestatiebekostiging
voorbij aan de werkelijke oorzaken van de nog steeds toenemende
zorgvraag. 'De vergrijzing is zeker niet de enige oorzaak', aldus
Putters. Hij noemde de inkomenspositie van de medisch specialisten een
belangrijke factor voor de kostenontwikkeling, en drong er bij de
minister op aan actiever te sturen op een 'gepast gebruik' van zorg. De
minister antwoordde dat bij het ontwikkelen van een nieuw stelsel voor
kostenbeheersing preciezer zal worden gevolgd welke instellingen bij
welke kostensoorten overschrijdingen veroorzaken.
Wachtlijsten
CDA-woordvoerder Flierman vroeg de minister of de maatregel
gelijktijdig kan leiden tot zowel de beoogde beperking van de kosten,
als ook een begrenzing van het volume in de gezondheidszorg. Volgens
hem veronderstelt de aanpak van de minister een volledig inzicht in de
beter- en minder presterende instellingen bij de verzekeraars en de
mogelijkheid om een eventuele groei daadwerkelijk elders te compenseren
bij een minder presterende instelling. 'De vraag is of dit gaat
werken', zei Flierman. Hij schetst een praktijk van regionale dan wel
aan verzekeraars gebonden deelmarkten. Ook op dat niveau is nog
onvoldoende transparantie aanwezig, betoogde de CDA-senator. Flierman
schetst een onbedoeld effect, waarbij medisch specialisten in december
noodgedwongen vakantie nemen omdat zij dan het opgelegde volume aan
zorg hebben bereikt. Ook het CDA is beducht voor een nieuwe
wachtlijstproblematiek die daar het resultaat van zou zijn. Flierman
constateerde dat bij de medisch specialisten het vrije ondernemerschap
ter discussie staat. Volgens hem leidt met name een vermindering van de
regeldruk tot een beperking van de kostenstijging in de zorg.
Bewuster zorg kiezen
Het PVV-Kamerlid Frijters-Klijnen, die haar maidenspeech hield, noemde
het voorstel van de minister 'een goede aanzet tot kostenbeheersing.
'De kern van het voorstel is dat zorgaanbieders meer marktconform gaan
werken en consumenten bewuster en actiever moeten kiezen tussen
verschillende zorgverzekeraars en polissen.' Frijters-Klijnen noemde de
prestatiebekostiging een goede manier om de zorgvraag te financieren.
Haar fractie hamert erop dat de kosten beter beheerst moeten worden,
maar maakt zich ook zorgen over de volumestijging. Van het instrument
dat de minister hiervoor inzet gaat een verkeerde prikkel uit, vindt de
PVV. 'Mensen hebben recht hebben op de beste zorg die er is', aldus
Frijters-Klijnen. Zij vroeg een harde toezegging van minister Schippers
dat zij naar alternatieven blijft zoeken.
Traumazorg
SP-woordvoerder Slagter-Roukema zag in de aanpak van de regering vooral
een mogelijkheid om de werking van de markt te beperken. 'Wij vinden
het geen goed idee de markt zijn eigen gang te laten gaan. Eigenlijk
vinden wij de zorg helemaal niet geschikt voor de markt', aldus
Slagter-Roukema. 'Mijn fractie vreest voor het afstoten van onrendabele
zorg, zoals zorg voor hoogbejaarde patiënten, ten gunste van de
rendabele zorg, zoals orthopedische ingrepen die op steeds jongere
leeftijd en zonder wachtlijsten worden gedaan. Heeft de NZa ook
instrumenten om deze ontwikkeling te monitoren en eventueel in te
grijpen?' De SP-senator refereerde aan het bestuurlijk
hoofdlijnenakkoord dat de ziekenhuizen en zorgverzekeraars hebben
afgesloten. Daarin is vooral sprake van kwaliteit en doelmatigheid.
'Hiermee is het voor een ziekenhuis misschien mogelijk kosten te
beheersen. Het zal echter een stijging van kosten in de eerste lijn
veroorzaken. Is de minister van plan om het macrobeheersinstrument
vervolgens ook in de eerste lijn in te zetten?', zo vroeg
Slagter-Roukema. Zij noemde een aantal cruciale functies, die volgens
de geldende normen bereikbaar moeten blijven. 'Ik denk dan natuurlijk
aan traumazorg en
verloskundige zorg. Wil je die echter beschikbaar, bereikbaar en van
goede kwaliteit houden, dan is er een aantal aanpalende functies te
noemen die ook niet weg mogen vallen en zal er hier en daar geld bij
moeten. Hoe geeft de minister hierbij invulling aan
haar taak van het borgen van publieke belangen?', vroeg de woordvoerder
de SP.
Waarde voor de samenleving
Woordvoerder Ganzevoort van GroenLinks citeerde een rapport van de
Algemene Rekenkamer waarin wordt gesteld dat de minister de
ontwikkeling van de zorguitgaven onvoldoende kan monitoren en daarom
ook niet kan bijsturen. Als gevolg heeft het departement ook geen
duidelijk zicht op de oorzaken van de overschrijdingen. Volgens
Ganzevoort past het hebben van een winstoogmerk eigenlijk niet bij
organisaties die in de gezondheidszorg met publieke middelen worden
gefinancierd. De GroenLinks-woordvoerder stelt dat niet alleen de
financiële kant van de zorg aandacht moet krijgen, maar ook de vraag
wat goede zorg de samenleving waard is.
Huisarts als spil
Minister Schippers antwoordde dat in de samenleving het debat moet
worden gevoerd over onder meer de vraag hoe lang zorg moet worden
geboden, in situaties waarin medisch gezien behandelen geen zin meer
heeft. 'Mensen zouden meer moeten beseffen dat het leven eindig is.'
Schippers verzekerde de Kamer dat zij in overleg met de aanbieders van
eerstelijnszorg en de huisartsen het beleid verder vorm zal geven.
'Daarbij zullen we bespreken hoe wij de basiszorg in de buurt
daadwerkelijk van de grond kunnen krijgen, met de huisarts als de spil
van de eerstelijnszorg.'
De minister wees bij de verdediging van haar beleid ook op de
percepties van de burger als gebruikers van medische zorg. 'Mensen
moeten niet het idee hebben - en dit kom ik nu te vaak tegen - dat zij
heel veel premie betalen voor steeds minder zorg. De mensen moeten
beseffen dat de omvang van het pakket niet alleen wordt bepaald door de
paar dingen die wij er af en toe uit halen, maar ook door de dure
oncologische medicijnen en therapieën die in de zorgpakketten komen.
Burgers moeten weten dat de zorg geen feest viert van de
premie-inkomsten, maar er echt iets voor levert', aldus Schippers.
Eerste Kamer der Staten Generaal