De impact van schilderijen in âCinquecentoâ Venetië
In zestiende-eeuws Venetië konden schilderijen dezelfde reacties
oproepen als mensen; ze werden vereerd en bemind maar ook gehaat en
vernield. De Venetianen identificeerden de schilderijen met de
afgebeelde mensen zelf. âDe huidige impact van bijvoorbeeld cartoons
is zo misschien beter te begrijpenâ, veronderstelt Elsje van Kessel.
Promotie 1 december 2011.
Menselijke trekjes
Promovenda Elsje van Kessel
Promovenda Elsje van Kessel
In de theatrale samenleving die Venetië was ging het erom de sociale
rol waarvoor men in de wieg was gelegd zo overtuigend mogelijk te
spelen. Mensen wisten met schilderijen hun publieke verschijning te
versterken. Van Kessel ontdekte in eigentijdse bronnen dat schilderijen
in sociale situaties functioneren als actieve deelnemers met menselijke
trekjes. Als zo'n schilderij was besmeurd, dan was het alsof de
persoon zelf was besmeurd. Van Kessel: âhet laat goed de gevoeligheden
zien. Wij zijn geneigd te denken dat een plaatje maar een plaatje is,
maar het raakt heel direct de persoon.â
Personen
In de Venetiaanse cultuur van spel en conventies konden schilderijen
soms de rollen van mensen overnemen en dus personen worden.
Schilderijen ontvingen bezoekers en trokken pelgrims aan; ze genazen en
redden mensen; ze verdienden geld; mensen werden verliefd op ze; ze
riepen agressie op en werden slachtoffer van geweld; ze werkten als
agenten van kunstenaars, adellijke families en vorstenhoven; ze werden
geslagen, gekust en geliefkoosd.
Antropologische blik
Kunsthistorica Van Kessel gebruikte niet alleen kunsthistorische
methodes maar keek ook met een ruimere, antropologische blik naar de
bronnen. Dat was nodig om moderne Westerse ideeën over wat
schilderkunst is, los te laten. Van Kessel: âje kunt schilderijen niet
goed begrijpen als je niets over de oorspronkelijke werking in de
samenleving weet.âÂ
Net mensen
Schilderijen vertolkten hun rollen op vergelijkbare wijze als mensen;
zowel schilderijen als mensen vertoonden zeer conventioneel gedrag en
hielden zich aan de hun bekende scenarioâs van de kerk, literatuur en
de Venetiaanse staat. De schilderkunst diende in feite het
religieuze, sociale en politieke leven. Schilderijen waren
instrumenten in de handen van religieuze instituties, regeringen, en
families; en kunstenaars waren dit meestal ook.
Levensecht
Titiaan, Venus van Urbino, olie op doek, Florence, Galleria degli
Uffizi
Titiaan, Venus van Urbino, olie op doek, Florence, Galleria degli
Uffizi
De kunstenaar was lang niet altijd belangrijk of zelfs maar zichtbaar.
Anderzijds is er één kunstenaar die de discussie over het levensechte
schilderij grotendeels in zijn eentje bepaalde: Titiaan. In de loop van
de zestiende eeuw wordt hij meer en meer beschouwd als een goddelijke
schepper, die zijn doeken niet met verf maar met vlees besmeert.
Sociale netwerken
Schilderijen met een complex en bloeiend sociaal leven kwamen vooral
voor waar politieke, religieuze, sociale en culturele belangen van
diverse partijen samenvielen. Tegelijkertijd werden schilderijen
geprezen als artistieke prestaties. Van Kessel wil dan ook niet beweren
dat de Venetianen schilderijen stelselmatig voor levende wezens in
biologische zin aanzagen. Op sociaal niveau leefden de schilderijen
echter wel degelijk.
Van Kessel: âSchilderijen in het Venetië van het Cinquecento hadden
sociale levens: ze waren deel van sociale netwerken.'
Promotie
Elsje van Kessel
The Social Lives of Paintings in Sixteenth-Century Venice
Datum: Donderdag 1 december 2011
Tijd: aanvang 16:15 uur
Faculteit: Humanities
Promotor: Prof.dr. C.A. van Eck
(29 november 2011/ Mardet van Gennip)
Studeren in Leiden
Bachelor
Kunstgeschiedenis
Master
* Art History
* Art History (research)
Universiteit Leiden