Oud worden in India
Promovenda Manja Bomhoff verdiepte zich acht jaar lang in de sociale
relaties van middenklasse-ouderen in de Indiase deelstaat Kerala.
Discipline en plicht zijn kernbegrippen. Ze ontkomt niet helemaal aan
de vraag: zijn de ouderen beter af in Nederland of in India? Promotie
op 24 november.
Wat is beter?
Om met de vraag âNederland of India?â te beginnen: Bomhoff weet het
niet. Want wat is âbeterâ? Zowel de hechtere sociale structuren in
India als de lossere Nederlandse verbanden hebben hun zon- én
schaduwzijde. Maar overal gaat ouder worden â op den duur - gepaard met
verlies van functies en een toenemende afhankelijkheid.
Expliciet versus impliciet
Manja Bomhoff MA: 'In India bereidt men zich beter voor op ouder
worden.;'
Manja Bomhoff MA: 'In India bereidt men zich beter voor op ouder
worden.;'
Anders dan in Nederland spelen discipline en plicht in India een sterke
rol, ook in onderlinge samenhang: het vergt immers discipline om aan
allerlei verplichtingen te voldoen. Een daar van is âstijlvolâ oud
worden. Dat kan alleen maar worden bereikt door gedisciplineerd te
leven. En daar blijft het niet bij: familie, vrienden en buren dienen
elkaar te bezoeken en te ondersteunen, en ze mogen elkaar expliciet op
deze plichten wijzen. Ook in Nederland bestaan dergelijke
verplichtingen, maar voornamelijk impliciet; het wordt niet op prijs
gesteld eraan te worden herinnderd, maar daardoor is het wel
gemakkelijker om je eraan te onttrekken.
Positieve associatie
Hoe ouder men is in India en hoe meer discipline men heeft opgebracht
ten aanzien van zijn verplichtingen, hoe groter het netwerk waar men op
terug kan vallen. Ouderen worden ook positief geassocieerd met
discipline omdat ze, als ze gepensioneerd zijn en kleinkinderen hebben,
laten zien dat ze aan de belangrijkste verplichtingen in hun leven
hebben voldaan. Maar ontsnappingsroutes zijn er ook: plichtverzaken
wordt geaccepteerd als er een andere, belangrijkere plicht tegenover
staat. Een kind dient de ouders zo vaak mogelijk te bezoeken. Maar als
de zorg voor de kleinkinderen of de ondersteuning in hun schoolloopbaan
die plicht in de weg staat, is dat acceptabel.
Voorbereid op ouder worden
Bomhoff komt met een interessante observatie. Ze nam waar dat ouderen
in India beter dan in Nederland zijn voorbereid op het ouder worden en
oud zijn. Dat komt, stelt ze, omdat jongeren een positieve associatie
(discipline!) met ouderen hebben en omdat ouderen gerespecteerde rollen
vervullen bijvoorbeeld bij officiële ceremonies. In Nederland
domineren de negatieve associaties met ouder worden en oud zijn, en
daarom is de animo om zich op die onzalige staat voor te bereiden veel
minder aanwezig.
Ontwikkeling volgen
Bomhoff verbleef drie keer een periode in de hoofdstad van Kerala, de
stad met de lastige naam Thiruvananthapuram. De antropologe bezocht
vele bijeenkomsten van ouderenorganisaties en sprak vele tientallen
ouderen. Daarnaast sprak ze een aantal individuen en echtparen vele
malen, met tussenpozen van enkele jaren, om zo hun ontwikkeling te
kunnen volgen.
Heterogene groep
In Nederland willen ambtenaren en politici willen ouderen tellen, er
een consistent beeld van hebben, er beleid op loslaten, meent Bomhoff.
Terwijl ouderen een zeer heterogene groep vormen. Zowel in India als in
Nederland zijn grote groepen ouderen buitengewoon actief en
levenslustig. En wetenschappers hebben (internationaal) vooroordelen:
ze voeren ouderen op als een problematische groep, die ook nog tamelijk
saai is. Bezijden de waarheid, concludeert de antropologe. Ouderen zijn
zeker niet per definitie problematisch en saai zijn ze allerminst.
Promotie
Long-Lived Sociality: A Cultural Analysis of Middle-Class Older
Persons' Social Lives in Kerala, India
Manja Bomhoff MA
24 november 2011, 15.00 uur
Faculteit: Sociale Wetenschappen
Promotor: prof.dr. Carla Risseeuw
(24 november 2011/Corine Hendriks)
Universiteit Leiden