De Nederlandse Bank
Waarom hogere kapitaaleisen beter zijn voor het bankwezen
Het is een misverstand te denken dat hogere kapitaalseisen automatisch
ten koste gaan van de kredietverstrekking door banken. Dat zal alleen
het geval zijn bij banken met een ongezond bedrijfsmodel. Die zullen
hun balansen zien krimpen. En dat is precies het oogmerk van het
beleid.
Één van de lessen uit de bankencrisis van 2007-2008 is dat de
minimumkapitaaleisen voor banken moeten worden verhoogd. In het akkoord
van het Bazels Comité (Basel III) zijn daarom afspraken gemaakt over
het versterken van zowel de omvang van de buffer als de kwaliteit van
het beschikbare kapitaal (risicoabsorberend vermogen).
Hogere kapitaaleisen zullen leiden tot een stabieler financieel
stelsel. Met meer eigen vermogen zijn banken beter in staat om
onverwacht hoge verliezen op te vangen. Daarnaast worden banken
ontmoedigd om onverantwoorde risico's te nemen, omdat ze minder
vertrouwen op de overheid als achtervang.
Voor banken met een gezond bedrijfsmodel zullen de kosten van een
hogere kapitaaleis gemitigeerd worden door een lagere risico-opslag in
de financieringskosten. Door de hogere kapitaalbuffer zijn de banken
namelijk ook steviger en zijn zij beter in staat kapitaal aan te
trekken. Hierdoor kunnen zij hun kredietverstrekking op peil houden.
Het afbouwen van impliciete overheidsgaranties zal wél leiden tot
hogere fundingkosten, vooral voor banken die bovenmatig op deze
garanties leunen om goedkoop financiering aan te trekken. Dit is echter
ook een beoogd doel. Investeringen die voor hun winstgevendheid
berusten op overheidsgaranties zijn een risico voor de financiële
stabiliteit en dienen ontmoedigd te worden.
Twee redenen voor hogere kapitaaleisen
Overheden kunnen zich genoodzaakt zien een bank die in de problemen
komt, te hulp te schieten, vanwege de maatschappelijke kosten indien de
stabiliteit van het financiële stelsel in gevaar komt. Dit gegeven
verstoort bij banken de prikkels voor het nemen van risico's: de
positieve uitkomsten komen ten goede van de bank terwijl de meest
negatieve uitkomsten door de overheid worden opgevangen. Een tweede
averechtse prikkel is dat het banken stimuleert om in te spelen op deze
impliciete garantie door financiële instrumenten te ontwikkelen met
grote staartrisico's. Een product met een groot staartrisico heeft, in
vergelijking met andere financiële producten, een relatief kleinere
kans op kleine verliezen maar een relatief grotere kans op catastrofale
verliezen.
Met deze producten verhogen banken hun rendement, ten koste van
onevenredig hoge verliezen in het uitzonderlijke geval dat het mis
gaat. Banken houden onvoldoende rekening met de (maatschappelijke)
kosten van deze risico's omdat ze er uiteindelijk niet mee
geconfronteerd worden ('gokken met de overheid als achtervang').
Zodoende vormt deze vorm van financiële innovatie een risico voor de
financiële stabiliteit.
Hogere kapitaaleisen trekken deze averechtse prikkels weer recht door
risico's meer voor rekening te laten komen van de aandeelhouders. Hoe
hoger het kapitaal, hoe meer de risico's bij de aandeelhouders terecht
komt, als verstrekker van risicodragend kapitaal en hoe kleiner de
overheidssubsidie voor roekeloos gedrag.
Wat zijn de effecten van hogere kapitaaleisen op fundingkosten van banken?
Banken zullen als gevolg van de nieuwe internationale afspraken met
hogere buffers moeten opereren of de risico's op hun balans afbouwen.
De hamvraag is of dit tot minder en duurder krediet leidt.
Men hoort soms dat elke euro aan extra bankkapitaal een euro minder aan
financiering voor het bedrijfsleven zou zijn. Dit is onjuist: een hoger
eigen vermogen is geen 'onbenut kapitaal'. Banken worden ook niet
gedwongen hun balans af te bouwen. Wel verandert de samenstelling van
het vermogen (als bron van de financiering) doordat de bank zich meer
met eigen vermogen moet financieren. Dit beïnvloedt alleen de
kredietverlening (de aanwending van het vermogen) indien deze
samenstelling ook tot hogere kapitaalkosten leidt.
Omdat bankkapitaal duurder is dan vreemd vermogen zou men kunnen denken
dat hogere kapitaaleisen automatisch tot hogere kosten voor banken
leidt, zodat banken verplicht zijn hun eigen kredietverstrekking
duurder te maken. Dit effect wordt echter (deels) teniet gedaan. Banken
met meer kapitaal zijn ook steviger, waardoor zowel eigen vermogen als
vreemd vermogen goedkoper zal worden wanneer hogere kapitaalbuffers
opgelegd worden. De economische wetenschap toont aan dat voor banken
die slechts beperkte risico'aangaan deze effecten zelfs helemaal tegen
elkaar wegvallen. Zo houden banken hun kredietverlening op peil.
Daarbij moet nog wel opgemerkt worden dat banken bij meer eigen
vermogen een belastingvoordeel deels verliezen, omdat de vergoeding van
vreemd vermogen aftrekbaar is van de vennootschapsbelasting en
dividenden niet.
Het bovenstaande geldt echter niet voor activiteiten van banken die
alleen rendabel zijn als gevolg van de impliciete overheidsgarantie,
typisch banken die veel staartrisico's aangaan. Hogere kapitaalbuffers
maken weliswaar ook deze banken stabieler, maar leggen de kosten van
deze risico's, die voorheen bij de overheid lagen, nu bij de
aandeelhouders neer. Dit zal leiden tot hogere fundingkosten voor deze
banken, waardoor de genoemde activiteiten van de balans verdwijnen.
Deze vorm van balanskrimp is maatschappelijk gewenst, omdat er geen
sprake is van economisch toevoegde waarde: de activiteiten die
verdwijnen zijn alleen rendabel omdat zij kunnen meeliften met de
kosteloze overheidsgarantie.
Conclusie
Hogere kapitaaleisen zijn een essentieel instrument om de financiële
stabiliteit van het bankwezen te versterken. Het zorgt ervoor dat
banken beter in staat zijn om schokken op te vangen en het dwingt
banken tot beter risicobeheer, omdat ze de kosten van hun risico's zelf
moeten dragen. Dit zal ertoe leiden dat banken risico's zullen afbouwen
of beter zullen beprijzen. Dit leidt tot een versterking van het
bankwezen, waarbij geldt dat banken met een gezond bedrijfsmodel hun
kredietverlening op peil zullen kunnen houden.
Meer over Toezicht
+ Geldzendingen van migranten - minder barrières, meer baten
+ Transparantie van toezichthouders
+ Toezicht - niet bij cijfers alleen
+ Beheerst beloningsbeleid voor alle medewerkers financiële
onderneming