Ingezonden persbericht


PERSBERICHT 8 november 2011

Wereldberoemde ontwerpen 'Goudse glazen' weer even te zien Renaissance-tekeningen en gebrandschilderde ramen samen in Gouda

Op 22 november opent Hare Majesteit de Koningin in museumgoudA de tentoonstelling 'Schetsen van Schoonheid'. Te zien zijn de authentieke 16e-eeuwse ontwerpen voor de befaamde gebrandschilderde ramen van de Sint-Janskerk. Ze zijn van de hand van glasschilder Dirck Crabeth, die werkte in opdracht van kerkelijk leiders en vorsten als prins Willem van Oranje en koning Filips II van Spanje. De 400 jaar oude tekeningen, waarvan sommige 22 meter lang, staan bekend als de grootste ter wereld en behoren tot het beste dat de Nederlandse renaissance voortbracht. Ze werden in de afgelopen zeven jaar gerestaureerd en zijn nu voor korte tijd te zien, samen met de ramen in de kerk, van 23 november tot en met 9 april 2012.

'Schetsen van Schoonheid' toont een selectie van elf van de mooiste ontwerptekeningen van Dirck Crabeth (ca. 1510-1572), aangevuld met bruiklenen uit het Rijksmuseum en het Amsterdam Museum. Crabeth behoorde tot de beste glasschilders in het land en versterkte de reputatie van Gouda als centrum van glasschilderkunst. De ramen van de Sint-Janskerk zijn het hoogtepunt van de Noord-Nederlandse glasschilderkunst. De fraaiste exemplaren, waaronder het beroemde 'Koningsglas' met de Spaanse koning Filips II en zijn echtgenote Mary Tudor, zijn van Crabeths hand. Hij ontleende de onderwerpen voor zijn 'glazen' aan de Bijbel. Crabeth maakte niet alleen de ontwerpen voor de glas-in-loodramen, hij brandschilderde het glas ook zelf in zijn atelier. Zijn ontwerptekeningen zijn kunstwerken op zich. De afbeelding van landschappen in gebrandschilderd glas was revolutionair voor zijn tijd. En Dirck blonk uit in levensechte details, decoraties en portretten. Het drieluik in het midden van de kooromgang van de Sint-Janskerk geldt als artistiek hoogtepunt: de voorstellingen van de drie ramen lopen in een weids landschap in elkaar over.

Van ontwerp tot glas
De tentoonstelling belicht de kunsthistorische en technische aspecten van zowel de tekeningen als de ramen. Ook wordt uitgelegd hoe de overgang van schets naar glas-in-loodraam in zijn werk ging. In Crabeths tijd werden de voorstellingen eerst in het klein en vervolgens op ware grootte op papier uitgetekend; daarna werden ze pas op glas geschilderd. Die tekeningen zijn opgezet op lange stroken papier in krijt of inkt. Samen vormen ze complete werktekeningen op dezelfde schaal als het raam, van 5 tot in sommige gevallen 22 meter lang. Vandaag de dag liggen er meer dan 40 enorme tekeningen veilig in de kerkkluis opgeborgen; twee kilometer tekeningenarchief dat uniek is in de wereld. De vroege fase van de beglazing van de Goudse kerk duurde bij elkaar bijna 50 jaar. Gedurende die periode vroeg het kerkbestuur glasschilders, na voltooiing van een raam, bij wijze van documentatie ook hun ontwerptekening in te leveren. Crabeth ontving in ruil daarvoor nieuw papier, anderen een geldbedrag. Zo ontstond een unieke collectie tekeningen. Ook in ander opzicht is dit een kostbaar bezit. De ontwerpen bewezen in de eeuwen die volgden telkens weer een onmisbare bron van kennis te zijn voor herstel en reconstructie van de ramen. De kleurrijke 'Goudse Glazen' van de Sint-Janskerk vormen ook een wereldberoemde kunstschat. De gebrandschilderde ramen overleefden de Beeldenstorm uit 1566, alsook natuurgeweld en vandalisme in de eeuwen erna. Nergens is een dergelijk complete reeks glas-in-loodramen uit de zestiende eeuw bewaard gebleven, en bijna nergens zijn de ramen zo beeldend en kleurrijk. De glazen - nu in totaal 72 - zijn gemaakt door vooraanstaande Nederlandse kunstenaars, van wie Crabeth veruit de belangrijkste was. Als extra service voor publiek is een aantal ramen onlangs voorzien van QR-codes, die via een smartphone meer informatie geven en de bijbehorende ontwerptekening laten zien.

Omvangrijk restauratieproject
In toenemende mate vormden oude restauraties, andere nu niet meer te rechtvaardigen ingrepen, inktvraat, vlekken en scheurvorming een bedreiging voor de tekeningen. Om dat proces tot staan te brengen besloot de Sint-Janskerk in 2003 tot grootschalige restauratie. De benodigde 1,2 miljoen euro bracht de kerk zelf bijeen, gesteund door cultuurfondsen en bedrijfsleven. Zes papierrestauratoren werkten jarenlang aan de restauratie in museumgoudA, onder het oog van publiek. Voor duurzaam behoud werd een nieuw opbergsysteem ontwikkeld. De afronding van het project wordt nu gevierd met een wetenschappelijk symposium, een rijk geïllustreerde publicatie en de tentoonstelling. 'Schetsen van Schoonheid' is voorlopig de laatste gelegenheid de tekeningen te bekijken. Na afloop worden ze veilig in de kerkkluis opgeborgen; één tekening krijgt een prominente plek in museumgoudA.

Meer dan een tentoonstelling
Bezoekers kunnen met een combiticket zowel museum als kerk bezoeken. Voor kinderen zijn er speciale activiteiten en is de toegang gratis; er worden gezinsrondleidingen gegeven op de woensdagmiddag en er is een stickerspeurtocht verkrijgbaar. Jong en oud kunnen ook zelf aan de slag met het inkleuren van een ontwerptekening voor een nieuw raam van Margreet de Heer. Een gevarieerd cultureel programma voorziet in zestiende-eeuwse muziek, lezingen, demonstraties glaskunst, films en themarondleidingen. Voor basis-scholieren (groep 6 t/m 8) is er een educatief programma. Meer informatie op schetsenvanschoonheid.nl.

De tentoonstelling is mogelijk gemaakt door bijdragen van o.a. De Mondriaan Stichting, het VSBfonds, het ANWB Fonds, de Stichting Cultuurfonds Bank Nederlandse Gemeenten, het SNS Reaalfonds, het Prins Bernhard Cultuurfonds, het K.F.Heinfonds, het Gouds bedrijfsleven, het Catharina Gilde, het gemeentebestuur en een aantal particulieren.
---