Miljoenen voor astrochemie perfect op tijd
Astrochemicus Ewine van Dishoeck gaat de Europese subsidie van 2,5
miljoen die ze kreeg, gebruiken voor het verwerken en interpreteren van
data van de nieuwe radiotelescoop ALMA in Chili. Van Dishoeck is in
Chili als ze de vraag naar de bestemming van het geld voorgeschoteld
krijgt.
Zich vormende zonnestelsels
Een Advanced Investigator Grant van kende de European Research Council
aan Van Dishoeck toe. âALMA komt centraal te staan in het onderzoek dat
ik met de grant financier. We gaan de telescoop richten op
zonnestelsels die zich nu vormen. In feite zijn dat gaswolken die door
de zwaartekracht langzaam samenklonteren tot sterren en planeten. Door
er met deze telescoop naar te kijken hopen we meer te leren over de
verdeling van water en organische moleculen in zoân wolk.â
Nog veel te leren
âMeer concreet zijn de vragen: hoeveel water is er aanwezig, waar zit
dat precies, dicht bij de ster in wording of juist ver weg, en hoeveel
komt er uiteindelijk op de planeten terecht? Invloedrijke factoren voor
de chemie in zoân wolk zijn de UV-straling van de ster en de
straalstroom die het materiaal naar buiten drijft.â
âEr valt nog veel te leren in mijn onderzoeksgebied. Astronomen weten
al aardig wat over volwassen planetenstelsels - kijk naar ons eigen
zonnestelsel. Maar de vorming ervan is een heel ander vakgebied dat
daar momenteel nog helemaal los van staat.â
Vijf uit twaalf goedgekeurd
Nieuw aan te stellen postdocs en promovendi slaan voor Van Dishoeck aan
het rekenen (verwerken en interpreteren) van de data van ALMA. âIk heb
twaalf voorstellen ingediend voor de telescoop, en daarvan zijn er vijf
goedgekeurd. Dat is bijzonder, want er zijn wereldwijd veel astronomen
die âmeettijdâ willen op ALMA.â
Goede metingen van ALMA
ALMA heet voluit Atacama Large Millimeter Array. Deze radiotelescoop
bestaat uit 66 grote schotelantennes, waarvan nog slechts een deel
klaar is. Van Dishoeck verblijft regelmatig in Chili. âAls lid van het
bestuur van ALMA ben ik bij veel vergaderingen, en ik heb ook de
hoogvlakte bezocht waar de eerste 24 schotels staan. De opbouwfase is
een spannende tijd, maar de eerste metingen die we inmiddels hebben
zijn bovengemiddeld goed.â
Perfecte timing
âWaarom ik deze grant gekregen heb? Dat moet je eigenlijk aan de
commissie vragen. Maar de toekenning is gebaseerd op de reputatie van
de wetenschapper. Dat ik in 2000 al de Spinozaprijs heb gewonnen zal
wel mee hebben geholpen, dat staat in ieder geval mooi op mijn cv. Maar
bovendien staan er veel recente publicaties op mijn naam, gebaseerd op
data van de Herschel-satelliet. Tot slot is de timing met de
ingebruikname van de ALMA-telescoop perfect. Nu dat project vorm begint
te krijgen, komt zoân grote beurs als geroepen.â
(22 november 2011/Roel van der Heijden)
Universiteit Leiden