Raad voor de Rechtspraak
`Rechters moeten nog meer ambassadeurs van het recht worden'
Den Haag , 16-11-2011
Rechtspraaklezing 2011 door Marc Chavannes
Rechtspraak speelt een belangrijke rol in het politieke en publieke
debat. Welke rol dient de rechter te spelen in de kakofonie van
meningen? `Spring erin', adviseert mr. Marc Chavannes de rechters in de
jaarlijkse Rechtspraaklezing, die hij woensdag 16 november in Den Haag
uitsprak. Chavannes is politiek columnist van NRC Handelsblad en
hoogleraar journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen.
D66'er in toga
De rechter is een beetje van zijn voetstuk gevallen, zo vat Chavannes
het probleem van de rechtspraak samen. De politiek en het openbaar
bestuur springen niet in de bres voor de professionaliteit van een
`D66'er in toga', als die in twijfel wordt getrokken. Sterker: vaak
zetten politici rechters weg als `voor het leven benoemde borrelaars
met linksige neigingen'. Het enige dat de rechter dan kan doen is `zelf
opkomen voor zijn belangrijke publieke missie'.
Camera's in de rechtszaal
Maar dan wel tijdens een rechtszaak live op tv - want de roep om
camera's in de rechtszaal wordt steeds luider. Chavannes is daar niet
gelukkig mee: onvoldoende is nagedacht wie dan de regie voert en of de
camera's vast staan of door de zaal worden gedragen. En hij vreest voor
een journalistieke selectie: zien we vooral amusante en dramatische
missers? `Iedereen die de rechtspraak ernstig neemt moet zich afvragen
wat er gebeurt als we opschuiven naar een beeld- en emotiecultuur', zo
waarschuwt hij. Met camera's kunnen dan wel veel mensen worden bereikt,
op Twitter zal het meestal niet gaan om de zaak zelf maar om `de snor
van de rechter, de bril van de officier van justitie en de grappen van
de advocaat'. `Dan wordt het recht echt van iedereen maar of het uw
rechtsstaat nog is?' Chavannes wéét het zo net nog niet.
`Nieuwe rechter'
Rechters die dan ook maar gaan twitteren ziet Chavannes niet als de
beste oplossing. Hij legt de lat hoger en zijn ambitie past meer wat de
rechterlijke macht moet doen: ervoor zorgen dat voldoende mensen
begrijpen wat rechtspraak is en waarom de rechtsstaat niet zonder kan.
Dat vereist een `nieuwe rechter': een die gehard is maar tegelijk
tegemoetkomend. Een rechter die mediawijs is maar niet de publiciteit
zoekt. Een rechter die juridisch kundig is maar niet belerend overkomt.
`Woeste publieke opinie'
We leven in een mediademocratie, constateert Chavannes, het publieke
debat woekert, of rechters het willen of niet. En het enige dat
rechters, de Raad voor de rechtspraak en het ministerie van Veiligheid
& Justitie kunnen doen is zorgen dat rechtspraak wordt begrepen. Dat
begint met een evenwichtig en begrijpelijk vonnis. Maar ook zouden
rechters die anders denken in een zaak hun minderheidsstandpunt moeten
kunnen publiceren. En misschien is zelfs rechtspreken zonder toga een
optie. Hoe dan ook: de rechtspraak zal het moeten hebben van langzaam,
consequent overtuigen, iedere dag. `Meer dan nu moeten rechters
ambassadeurs van het recht worden', vindt Chavannes, om zo te voorkomen
dat ze speelbal worden van de soms woeste en onredelijke publieke
opinie.
Dienaar van de beschaving
De kakofonie van het publieke debat zal er niet om verstommen. Is er
nog plaats voor degelijke rechtspraak?, zo vraagt Chavannes zich af.
Ja: rechters moeten steeds vaker met een uitgestreken gezicht en een
wijs gemoed zeggen wat kan en wat niet kan. `U bent dienaar van de
beschaving. Dat vereist praktische nederigheid.' En soms, als het gaat
om zaken als minimumstraffen of bij de verhoging van de griffierechten
zouden rechters wel wat actiever in het debat mogen springen, vindt
Chavannes.
De Rechtspraaklezing 2011 van Marc Chavannes zal over enkele weken
verschijnen in de serie Rechtstreeks van de Raad voor de rechtspraak.