ChristenUnie
'Volgens overheid is seks op je vijftiende héél normaal'
woensdag 09 november 2011 09:58 Jongeren moet niet worden verteld hoe
ze een condoom moeten aanbrengen, maar hoe ze relaties moeten
onderhouden. Dat betogen Arjet Borger en Esmé Wiegman woensdag in de
Volkskrant. Het ChristenUnie-Tweede Kamerlid Wiegman en de
gezondheidsadviseur Borger schreven samen de notitie Samen gezond - een
reactie op het 'preventiebeleid' van een VVD-minister. Wiegman
overhandigt deze notitie vandaag aan minister Schippers.
Neem nou eens een populaire literatuurlijstroman met veel seks erin.
Tirza van Arnon Grunberg. Vader Jörgen Hofmeester vindt z'n eigen
liefdesleven niet bepaald voorbeeldig - hij rotzooit z'n hele leven al
wat rond. Maar pijnlijk wordt het pas als hij ziet hoe z'n dochters
zich laten consumeren: op een manier waarin geen greintje liefde of
vertrouwen te ontdekken valt. En dat is toch juist wat ook de meest
'faalbewuste' ouder voor z'n kinderen wil: dat ze seksualiteit leren
kennen en genieten in een vertrouwde, liefdevolle setting. Ook jongeren
zelf hebben dat ideaal. Uit recent onderzoek blijkt dat jongeren de
prettigste seksuele ervaringen hadden binnen een relatie met een vaste
partner, die ze vertrouwden en van wie ze hielden.
Romantische idealen
Tegen die achtergrond is het opmerkelijk dat de lopende
overheidscampagnes nauwelijks iets te melden hebben over het belang van
liefde, vertrouwen en stabiliteit in een relatie. Alsof dat romantische
idealen zijn waaraan je als nuchtere overheid de vingers niet mag
branden.
Het ministerie van VWS zit achter de website sense.info, waar jongeren
met de cursor kunnen oefenen op sekstestdummies: anatomisch correcte
bouwtekeningen van een mannen- en vrouwenlichaam, waarbij een
instructrice op montere toon vertelt waar de lekkerste plekjes zitten
voor de beste sensaties. Een recente serie televisiespotjes doceert
jongeren wat het ideale condoommoment is: voordat je broek uit gaat. En
in de verse campagne Hun eerste keer doen 15- en 16-jarige acteurs via
een videologboekje fictief verslag van hun eerste seksuele ervaring,
die voor sommige van hen overigens al weer even geleden is.
Noodremprocedure
Als je deze campagnes mag geloven, is seks veilig als je maar een
condoom gebruikt en 'nee' kunt zeggen. Veiligheid teruggebracht tot een
technische maatregel, weerbaarheid vertaald in een effectieve
noodremprocedure. Liefde daarentegen is in de wereld van Hun eerste
keer niet meer dan een optie, een soort luxe variant voor gevorderden
waarnaar bijvoorbeeld 'die stoere Wesley' (16) op zoek is: 'Hij heeft
genoeg seks, maar vindt hij ook de ware liefde, die ene meid waarvan je
zegt: Yessss!?'
Wij denken dat voorlichting over seksuele gezondheid anders moet en
kan. Door seksualiteit om te beginnen wat ruimer denkend te beschouwen.
Want waarom is die nieuwe condoomcampagne ('Voordat je broek uit gaat')
weer zo primitief gefocust op een technisch montagemoment, alsof het om
een actie voor winterbandenwisselweken gaat? Uit onderzoek blijkt dat
een groot deel van de jongeren die ongewild seks hebben zonder condoom,
niet zozeer een probleem hebben met de timing maar überhaupt niet over
condooms durven te beginnen. Niet durven praten over condooms hangt
samen met niet durven praten over seks. En niet durven praten over seks
heeft te maken met de veiligheid binnen een relatie.
Een relatie is 'seksueel veilig' als de partners niet alleen
lichamelijk rijp zijn, maar ook emotioneel rijp om over seks te praten
- op een veilig moment, dus als de broeken nog aan zijn.
Condoommoment
Niet alleen 'het condoommoment' vergt de juiste timing, ook het
beginnen aan een seksuele relatie is iets waarvoor de tijd rijp moet
zijn. Jongeren die later beginnen aan een seksuele relatie kunnen beter
hun grenzen aangeven, kunnen beter praten over seksualiteit en vertonen
veiliger seksueel gedrag. Hoe jonger iemand aan een seksuele relatie
begint, hoe groter de statistische kans op een soa, ongewenste
zwangerschap of nare seksuele ervaringen.
Niet alleen over condooms, ook over seksualiteit moet je praten voordat
de broeken uit gaan. Dat kan dus ook jong beginnen; met seksuele
voorlichting kun je niet pas aankomen bij jongeren die al vlak voor hun
eerste seksuele ervaringen staan. Maar van de huidige overheidcampagnes
gaat in woord en beeld de boodschap uit dat je op je vijftiende toch
wel dringend aan je eerste seksuele ervaring toe bent. Waarom draait
Hun eerste keer geheel rond 15- en 16-jarigen, terwijl nog altijd bijna
de helft van de 17-jarigen maagd is? Deze campagne wekt de indruk dat
een 'eerste keer' op zekere leeftijd net zo onvermijdelijk en
onstuitbaar is als een eerste menstruatie of zaadlozing. En
daaroverheen komt nog eens de suggestie dat het heel normaal is om op
jonge leeftijd te experimenteren met vrijblijvende, niet-verbindende
seks. In die sfeer van vanzelfsprekendheid krijgen de filmpjes een
normatief toontje waarvan de overheid zich verre zou moeten houden.
Jongeren hebben recht op goede, gezonde informatie. Ook over de
positieve effecten van wachten met je eerste seksuele contact. Het
wordt er met de jaren echt niet minder leuk en lekker op - sterker nog:
een goede, liefdevol prettige 'eerste keer' draagt bij aan een fijn en
gezond seksleven op latere leeftijd. En een realistische
overheidscampagne mag best uitgaan van de heel gewone werkelijkheid,
namelijk dat de meeste jongeren kiezen voor een vaste relatie vóórdat
ze aan seks beginnen. Een overheid die met filmpjes komt met de vraag
'met wie zal ik nu eens gaan zoenen' of 'ik wil seks, maakt niet uit
met wie' maakt zich meer dan een beetje belachelijk. Dus, overheid, als
je aan seksuele gezondheidszorg doet: leer jongeren praten over seks
als de broek nog aan is. Dat is pas veilig.
^Arjet Boger is adviseur gezondheidszorg en preventie.
Esmé Wiegman is lid van de fractie van de ChristenUnie in de Tweede
Kamer.