Betrouwbaarheid nieuws heeft twee kanten
Nepfotoâs van het lijk van Bin Laden en gruwelijk echte van dat van
Kadaffi. Het valt niet altijd mee om het nieuws op betrouwbaarheid te
beoordelen, geeft hoogleraar Journalistiek en Nieuwe Media, Jaap de
Jong, toe. Oratie op 4 november.
Jubileum
Krantenmagnaat Rupert Murdoch, eigenaar van News of the World, trok
vrij snel na het schandaal de stekker eruit bij de krant.
Krantenmagnaat Rupert Murdoch, eigenaar van News of the World, trok
vrij snel na het schandaal de stekker eruit bij de krant.
Het journalistieke landschap is de afgelopen tien jaar drastisch
veranderd. Met de komst van online media, staat met name de
betrouwbaarheid van het nieuws geregeld ter discussie. Dat thema heeft
dan ook een belangrijke rol in de opleiding Journalistiek en Nieuwe
Media, geesteskind van De Jong, waarvan de master dit jaar precies vijf
en de minor tien jaar bestaat.
News of the World
Prof.dr. Jaap de Jong: lesje Aristoteles...
Prof.dr. Jaap de Jong: lesje Aristoteles...
âBetrouwbaarheid... Journalisten zijn er heel veel mee bezig, maar het
haalt pas het nieuws als het mis gaatâ, zegt De Jong. âIn Nederland zag
je dat afgelopen zomer met journalist Martijn Koolhoven van De
Telegraaf. Hij werd ontslagen toen bleek dat hij een verhaal bij elkaar
verzonnen had. In Engeland, was er op veel grotere schaal, natuurlijk
het News of the World-schandaal.â Dat betrof de betrouwbaarheid van âde
journalistâ.
Lesje Aristoteles
Wat deze voorbeelden aantonen, is het belang van het ethos van de
journalist, meent De Jong die zelf specialist is in de klassieke
retorica. Een kort lesje Aristoteles: âEen goed redenaar moet met drie
zaken rekening houden. Ten eerste: ethos. Hij moet betrouwbaar en
eerlijk overkomen. Ten tweede: pathos. Hij moet kunnen inspelen op de
emotie van het publiek. Ten slotte: logos. Het betoog moet steekhoudend
zijn.â
Geschaad ethos
Nieuwe ontwikkelingen in de media kunnen volgens de hoogleraar goed
geduid worden, aan de hand van deze retorische theorie. âIn het geval
van Murdochâs News of the World hoefden de afluisterpraktijken niet
meteen te betekenen dat het nieuws dat gebracht werd, onbetrouwbaar
was, maar het stelde wel de journalist in een kwaad daglicht. Het ethos
werd geschaad.â
Profilering
Traditionele media is er steeds meer aan gelegen om zichzelf als
betrouwbaar te profileren. Ze nemen bijvoorbeeld een ombudsman in
dienst of nemen input van lezers veel serieuzer. âDat is verstanding' ,
meent De Jong. âIn een tijd van krimpende markten en moordende
concurrentie moet je jezelf profileren. Ethos heeft altijd twee kanten:
het imago en de feitelijke betrouwbaarheid. Voor media die
betrouwbaarheid hoog in het vaandel hebben staan, is het zaak dat die
twee niet te ver uiteen lopen.â
Osama
In zijn oratie vrijdag bespreekt De Jong de visuele retoriek van het
nieuws. Dat doet hij aan de hand van de berichtgeving over de dood van
Osama bin Laden en de afweging van Obama om daar geen beelden van te
publiceren. âOok bij deze afwegingen spelen ethos, pathos en logos weer
een belangrijke rol.â
Tegenvallen
Verwacht hij dat het voor een retoricadeskundige makkelijk of juist
lastig is om een oratie te houden? âHet genre, waarin je je zowel richt
tot je collega's als tot je voetbalvrienden, spreekt me aan. Maar als
je, zoals ik, gepromoveerd bent op de eerste minuten van redevoeringen,
kun je goedbeschouwd alleen maar tegenvallen. Toch zie ik ernaar uit!â
Vrijdag 4 november, 16.00 uur
AcademiegebouwÂ
Oratie prof.dr. J.C. de Jong
Faculteit: Geesteswetenschappen
Vakgebied: Journalistiek en nieuwe media
Aanmeldingsformulier
Universiteit Leiden