ChristenUnie
Roel Kuiper: Maak financieel systeem weer dienstbaar aan samenleving
donderdag 27 oktober 2011 22:08 'Onze tijd vraagt om een financieel
systeem dat is gebouwd op een grondslag van waarden die de samenleving
versterkt en samenbindt', betoogt prof. dr. Roel Kuiper. Hij doet dat
in een opiniestuk in het Reformatorisch Dagblad. Hetzelfde verhaal
hield hij ook tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen in de Eerste
Kamer.
Wie rijk is, heeft een "neiging er de verkeerde dingen mee te doen"
(John Kenneth Galbraith). Een land dat tot ontwikkeling komt, moet de
middelen waarover het beschikt niet verjubelen aan consumptiegoederen
of aan de welvaart van sommigen. Er zijn hogere doelen te dienen:
kwalitatief goed onderwijs, goede gezondheidszorg, goede en
rechtvaardige bestaansvoorwaarden voor iedereen, een duurzame economie.
Deze algemene politieke beschouwingen worden overschaduwd door de
crisis in Europa. Dit is allang niet meer een financiële crisis alleen
of een kwestie met Griekenland. Het is een politieke crisis, een
vertrouwenscrisis en als we nog langer in de vlek wrijven het begin van
grote sociale onrust.
Kordaat handelen is er niet bij. De politiek lijkt verlamd. Onheldere
besluitvorming over duizelingwekkend veel miljarden is het gevolg.
Burgers kunnen slechts op grote afstand toekijken. En wie vraagt er nog
naar de mening van het Nederlandse parlement?
Het past bij dit huis om een debat te voeren over algemenere politieke
principes. Op welke manier kunnen we lessen trekken uit de crisis? Ik
zou willen wijzen op drie zaken.
In de eerste plaats is pijnlijk duidelijk geworden dat een economie
niet op schulden kan worden gebouwd. Schulden maken leek geen probleem
als schulden maar op enig moment in de toekomst worden afgelost. Maar
schulden maken is rekenen op een welvaart die per definitie onzeker is.
Onze fractie zou willen zien dat er stappen worden gezet naar een ander
financieel en economisch denken. Schulden moeten aflosbaar zijn door
eigen arbeid. Hoe komen we zo snel mogelijk bij zo'n economisch
systeem?
In de tweede plaats zijn we in zekere zin bedrogen in de verwachting
dat een interne markt en de euro als gezamenlijke munt zou leiden tot
economische convergentie. Onze rijkdom heeft het ons veroorloofd een
tijdlang blind te zijn voor grote economische verschillen in de
eurozone. Dit was een politieke achteloosheid die nu als boemerang naar
ons terugkeert.
De oplossing hiervoor is niet op korte termijn te verkrijgen. Ook
voorstellen voor een Eurocommissaris die begrotingsdiscipline afdwingt,
biedt geen soelaas om de enorme kapitaalsbehoefte op korte termijn af
te dekken.
Aan welke scenario's denkt het kabinet wanneer de crisis verder
escaleert? Is er een scenario voor een kleinere eurozone van landen met
vergelijkbare economieën die zich houden aan dezelfde afspraken? Beter
zo'n eurozone dan opgenomen worden in een mondiale machtsstrijd die
gewonnen wordt door de machtsblokken met de grootste kapitaalsvoorraad.
In de derde plaats maak ik een opmerking over het gemis aan werkelijk
debat over normen en waarden in de economie. Er liggen jaren achter ons
waarin we daarover veel spraken. Inmiddels is het duidelijk dat je geen
gezond economisch systeem bouwt als je morele teugels laat vieren.
Geldzucht neemt de plaats in van dienstbaarheid, zelfverrijking de
plaats van een economie van het genoeg.
We zullen het moeten hebben over normen en waarden om op een beter pad
te komen. Nu betalen juist die mensen het gelag die part noch deel
hebben aan de crisis, de jongeren voorop. Dit moeten we niet
goedvinden.
Het is werkelijk tijd voor een ander verhaal. Het financieel systeem
moet weer dienstbaar worden gemaakt aan echte economische ontwikkeling,
aan de samenleving, aan rechtvaardige verhoudingen tussen mensen. Als
dat verhaal in Europa wordt verteld, zou ik ook weer kunnen geloven in
Europa.
We leven in ongewoon moeilijke tijden en er komt veel op ons af. Het
herfsttij lijkt gekomen. Er is een dreiging van verval en neergang, er
is verzwakt vertrouwen in de instituties die ons leiden, er is veel
ergernis en weinig geloof in welke toekomstvisie dan ook.
Johan Huizinga beschreef het "herfsttij der middeleeuwen" als een
periode van grote vermoeidheid en grote levensfelheid tegelijkertijd.
Die beide zien we ook nu. Gelukkig leven we in een land waar het
relatief goed gaat. Er is vrijheid, er zijn vreedzame omstandigheden,
er is voldoende welvaart om een leefbare samenleving in te richten.
Laten we echter beseffen dat het niet onze rijkdom is die ons dit
brengt. Rijkdom verdeelt, rijkdom is een god die afgunst en hebzucht
aanwakkert, rijkdom is een macht die corrumpeert en ziek maakt.
Ik vond een herfstbeeld in Spreuken 12:28. "Wie op rijkdom vertrouwt,
is als een blad dat valt." Vroeg of laat komt het verval. Het is beter
te bouwen op een grondslag van waarden die een samenleving versterkt en
samenbindt. Daar kom je ook in tijden van crisis het verst mee. Ik wens
dit kabinet in deze uitzonderlijk moeilijke omstandigheden namens mijn
fractie de zegen van God en veel politieke wijsheid toe.
De auteur is senator van de ChristenUnie. Dit artikel is een
samenvatting van de toespraak die prof. Kuiper dinsdag hield tijdens de
algemene beschouwingen in de Eerste Kamer.
Zie: http://www.refdag.nl/opinie/roel_kuiper_maak_financieel_systeem_we
er_dienstbaar_aan_samenleving_1_598595
Eerste Kamer
Roel Kuiper