Rijksoverheid
Uitreiking Henri Sijthoffprijs
Toespraak | 25-10-2011
Toespraak van minister Jan Kees de Jager bij de uitreiking van de 58e
FD Henri Sijthoff-prijs aan drie ondernemingen die zich onderscheiden
met hun financiële verslaglegging.
Op 13 oktober had ik de eer en het genoegen om in het Nieuwe Luxor
Theater in Rotterdam een TEDxTalk te houden voor 1200 studenten. Ik heb
toen gepraat over ondernemerschap en politiek, of eigenlijk: over een
ondernemer in de politiek. Ja, over mijzelf dus.... Wat ik vooral
duidelijk wilde maken was dat je altijd je kansen moet grijpen. Maar ik
moest natuurlijk ook vertellen dat het echt niet meevalt om van vrije
jongen `stas' en, een paar jaar later `MinFin' te worden...
Mijn eerste dag als staatssecretaris kan ik me nog goed herinneren. Het
was een zonnige februaridag in 2007, en de chauffeur liep met een hele
grote, hele zware tas voor me uit naar de auto. Ik vroeg hem wat hij
dat weekeinde van plan was met die grote tas. Maar het was dus niet
zijn tas, het was mijn tas. En die tas was er iedere dag. En vaak was
er zelfs meer dan één. Vol met stukken om te lezen, besluiten om te
nemen en feiten om te onthouden. Want je gaat als bewindspersoon niet
alleen over een hoop zaken, je moet over al die zaken ook steeds weer
vragen beantwoorden en verantwoording afleggen. Kabinetscollega's,
Kamerleden en kiezers vragen me steeds het hemd van het lijf. Daar heb
ik als voormalig ondernemer zeker aan moeten wennen. Maar het is goed
dat het moet. Open zijn over je beleid, over het waarom en het hoe,
heeft grote voordelen. Want door transparant te zijn kun je mensen
overtuigen.
En dat is niet alleen zo in de politiek. Dat is niet alleen zo als het
gaat om belastingbetalers. Ook aandeelhouders willen inzicht in het
reilen en zeilen van de onderneming waar zij in hebben geïnvesteerd.
Want ook zij hebben stemrecht: zij kunnen stemmen met hun portemonnee.
Dat is voor ondernemingen zeker iets om rekening mee te houden.
Een belangrijk middel om uw aandeelhouders en andere stakeholders aan u
te binden is transparantie: openheid over geld en goederen, mensen en
wensen, doelen en middelen. Daarom vond ik het belangrijk om hier
vanavond te zijn. Bij de uitreiking van de alweer 58ste FD Henri
Sijthoff-Prijzen. Want een jaarverslag moet meer zijn dan een jaarlijks
ritueel. Een jaarverslag moet meer zijn dan een stapel staafdiagrammen
met een nietje erdoor. Een jaarverslag moet echt laten zien wat een
onderneming echt heeft gedaan. Dat is in het belang van de onderneming
zelf, in het belang van bestuurders en beleggers, maar ook in het
belang van de economie en de maatschappij in brede zin. De financiële
crisis heeft daar een harde les van gemaakt.
Ik weet dat staafdiagrammen met een nietje erdoor vrijwel verleden tijd
zijn, zeker bij de bedrijven die op de shortlist stonden voor de
Sijthoffprijzen. Jaarverslagen zijn duidelijk steeds meer ook een
visitekaartje voor het bedrijf. Glanzend papier, mooie plaatjes en
zelfs kwartaalberichten voor op de iPad. U kunt er een hoop
creativiteit in kwijt. En die creativiteit zien we nu eenmaal liever in
een opgeleukt jaarverslag dan in opgeleukte jaarcijfers.... U heeft
vast de oproep gehoord van Ronald Gerritse, voorzitter van de AFM. Hij
riep banken en overheden op om meer openheid te geven over financiële
risico's van de huidige schuldencrisis. Dat deed hij niet zomaar. We
hebben namelijk moeten constateren dat ongeveer 10 van de 52
belangrijkste financiële instellingen in Europa de boekhoudregels op
een bijzondere manier weten te interpreteren. Ik ben daarom blij dat er
dit jaar twee financiële instellingen genomineerd waren voor de
Sijfhoff-prijzen.
Om creatief boekhouden te voorkomen zijn nog maar een paar jaar geleden
allerlei nieuwe regels ingevoerd. U weet vast nog waarom. Enron,
Worldcom, Ahold ... In Nederland hebben deze boekhoudschandalen onder
meer geleid tot de corporate governance-regelgeving en codes, de Wet
Toezicht Accountantsorganisaties en de Wet toezicht financiële
verslaggeving. De werking van deze laatste wet en het toezicht van de
AFM zijn net geëvalueerd. De resultaten van die evaluatie heb ik een
paar weken geleden naar de Tweede Kamer gestuurd. De conclusie van de
evaluatie is dat de Wet toezicht financiële verslaggeving positief
heeft bijgedragen aan de kwaliteit van de financiële verslaggeving. Met
een paar kleine aanpassingen en wat aanscherpingen in de uitvoering van
het toezicht kunnen we met deze wet wat mij betreft weer een hele tijd
vooruit.
Ik vertel niets nieuws als ik zeg dat verantwoordelijkheid,
transparantie en vertrouwen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn:
vertrouwen bestaat niet zonder transparantie; transparantie bestaat
niet zonder verantwoordelijkheid. Om precies te zijn de
verantwoordelijkheid van de Raad van Bestuur en de Raad van
Commissarissen van een onderneming. Maar ook: de verantwoordelijkheid
van de externe accountant. Sinds jaar en dag moeten grotere
ondernemingen hun jaarrekening en jaarverslag laten controleren door
een externe accountant. Goedkeuring van de controlerende accountant is
ook één van de beoordelingscriteria voor de Henri Sijthoff-prijs. Dus
het is zeker een belangrijke vraag hoe het nu gesteld is met de
kwaliteit van die controle, hoe veel die externe handtekening waard is?
Het antwoord lijkt te zijn: niet zo goed en niet zo veel. Net als in de
tijd van de boekhoudschandalen is het werk van de controlerend
accountant weer een paar schaduwtinten rijker. Onder de jaarverslagen
van de financiële instellingen die vanaf 2007 wankelden en dankzij
flinke overheidsinjecties ternauwernood overeind bleven, stonden keurig
de handtekeningen van hun accountants.... Hadden accountantskantoren de
problemen kunnen voorzien? Of waren de verwachtingen die aan
accountants werden gesteld te hooggespannen?
Er wordt op dit moment volop gepraat over de rol van de controlerend
accountant. Niet alleen in Nederland, maar ook binnen de Europese Unie.
Zo is er een Groenboek van de Europees Commissie met uiteenlopende en
soms vergaande voorstellen om de professionaliteit en onafhankelijkheid
van accountants beter te regelen. Als reactie hierop heb ik laten weten
dat ik een voorstander ben van duidelijke ge- en verboden als het gaat
om de combinatie van advies- en auditwerkzaamheden bij dezelfde
onderneming. Dat is ook de conclusie van het onlangs gepubliceerde
rapport van de AFM: `Prikkels voor kwaliteit accountantscontrole'. Daar
staat in dat aan bestaande wet- en regelgeving wordt voldaan, maar dat
er behoefte is aan meer eenduidige en restrictieve normen die vooral
ook goed toetsbaar moeten zijn door de AFM: de accountant moet niet
alleen daadwerkelijk onafhankelijk zijn, maar moet ook de schijn
vermijden dat hij niet onafhankelijk zou zijn.
En laten we één ding niet vergeten: het zijn de ondernemingen die
kiezen welk accountantskantoor ze inhuren. De vraag is of ze de juiste
keuze maken of beter: of ze genoeg weten om de juiste keuze te maken.
Is er genoeg informatie voorhanden over de kwaliteit die
accountantskantoren leveren? Zijn accountants net zo transparant als we
willen en verwachten? Ik ben hierover in gesprek met de AFM en de
Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants. Later deze week
debatteer ik hierover met de Tweede Kamer.
Dames en heren, ik ben er van overtuigd dat het bestaande systeem van
checks and balances een belangrijke bijdrage levert aan de kwaliteit
van de financiële verslaggeving. Ik ben er ook van overtuigd dat er
binnen de bestaande wet- en regelgeving nog voldoende ruimte is voor
verbetering van de kwaliteit van de accountantsfunctie. De
toezichthouder speelt hierbij een belangrijke rol. Onderzoeksrapporten
van de AFM laten zien dat er op dat gebied al belangrijke vorderingen
zijn gemaakt. Waar het om gaat is eigenlijk heel eenvoudig: in de ze
turbulente tijden hebben we behoefte aan verantwoordelijke bestuurders,
toezichthouders en accountants. Alleen zo kunnen we zorgen voor
vertrouwen, kunnen we terugvinden wat we kwijt leken te zijn: de basis
van iedere boekhouding, de balans. De balans tussen vertrouwen en
controle, verantwoordelijkheid en transparantie.
Ik feliciteer de winnaars van de FD Henri Sijthoffprijzen 2011! U geeft
mij het vertrouwen dat we de balans weer zullen vinden!