Van Gogh Museum
Amsterdam, 28 juli 2011
'Snapshot' in Van Gogh Museum zoomt in op alledaags leven van kunstenaars
Snapshot. Schilders en fotografie, 1888-1915 van 14 oktober 2011 t/m
8 januari 2012
Â
Onder de enthousiaste gebruikers van de vroegste amateurcameraâs
bevonden zich aan het einde van de negentiende eeuw ook veel
kunstenaars. Welke rol speelde fotografie in hun leven en hoe
beïnvloedde het hun werk? De tentoonstelling Snapshot. Schilders en
fotografie, 1888-1915 laat dit zien aan de hand van 220 fotoâs en 70
schilderijen, prenten en tekeningen van zeven kunstenaars.
De uitvinding in 1888 van het eerste handzame, eenvoudig te bedienen
fototoestel voor amateurs maakte momentopnamen mogelijk: de snapshot
was geboren. De schilders George Hendrik Breitner, Pierre Bonnard,
Maurice Denis, Henri Evenepoel, Henri Rivière, Felix Valloton en
Edouard Vuillard stortten zich op deze nieuwe mogelijkheid. Hun
intieme, persoonlijke kiekjes geven een breed tijdsbeeld en maken
duidelijk hoe fotografie en schilderkunst elkaar beïnvloedden. De
tentoonstelling is van 14 oktober 2011 tot en met 8 januari 2012 te
zien in het Van Gogh Museum Amsterdam.
De zeven schilders uit Nederland, België en Frankrijk die centraal
staan in Snapshot. Schilders en fotografie 1888-1915 zijn tijdgenoten
van Van Gogh. Ze gebruikten de camera als ieder ander, maar mét hun
artistieke oog: om privé-fotoâs te maken van gezin en minnaressen, de
omgeving en van elkaar. Ze fotografeerden vooral wat ze interessant
vonden, en besloten soms later dit te verwerken in hun kunst. Zo legden
Breitner en Rivière graag stadsvernieuwing vast. Rivière maakte
duizelingwekkende beelden van de Eiffeltoren in aanbouw, en Breitner
legde talloze opnames van bouwputten in zijn woonplaats Amsterdam vast,
hoewel hij opmerkelijk genoeg nooit het eindresultaat fotografeerde.
Familiefotoâs, portretten en fotoâs van elkaar waren regelmatig het
onderwerp van Bonnard, Denis, Valloton, Vuillard (allen schilders van
de Franse Nabis-groep) en Evenepoel, waarbij de âhuiskamerfotoâsâ van
de laatste een mooi beeld geven van het dagelijks leven aan het einde
van de 19e eeuw. De schilders vereeuwigden ook graag hun reizen met de
camera. In Snapshot is te zien hoe de zeven kunstenaars allen
experimenteerden met fotografie en grotendeels dezelfde onderwerpen
behandelden.
Verrassende gezichtspunten
Op die eerste cameraâs zat de zoeker bovenop het toestel. Bij het
fotograferen werd de camera dus op buikhoogte gehouden. In de expositie
staan enkele historische exemplaren, waarbij bezoekers zelf een blik
door de zoeker kunnen werpen om dit te ervaren. Breitner, Bonnard,
Denis, Evenepoel, Rivière, Valloton en Vuillard keken vanuit hun
kunstenaarschap met een andere blik naar de wereld. Ze experimenteerden
dan ook graag met deze cameraâs, bijvoorbeeld door verrassende
gezichtspunten te kiezen bij het nemen van de fotoâs. Op de afdrukken
zagen ze elementen die ze toepasten in hun schilder- en grafische werk,
zoals sterke contrasten tussen licht en donker en opvallende
afsnijdingen en overlappingen in het beeld. Een enkele keer gebruikten
ze een foto als directe studie voor een kunstwerk.
Originele afdrukken, intieme ruimten
De expositie is op een bijzondere manier vormgegeven door Petra Blaisse
van Inside Outside, waarbij perspectief, licht en compositie centraal
staan. De zeven kunstenaars gebruikten deze themaâs in hun experiment
met de camera. In de tentoonstellingsvleugel van het Van Gogh Museum
hangen de snapshots van de kunstenaars vrij in de ruimte aan dunne
staalkabels. Van ongeveer 130 fotoâs zijn er originele afdrukken op het
destijds gebruikelijke formaat van enkele centimeters. Voor de naakten
van Breitner en Bonnard zijn speciale, intiemere kabinetten ingericht.
Aan de wanden hangen de schilderijen, prenten en tekeningen.
Soms is er een directe één op één vergelijking tussen foto en
schilderij mogelijk, waarbij goed te zien is hoe de schilder zijn
leefwereld op het doek naar zijn hand zette. Vaker gaat het om een
subtielere verwantschap tussen fotografie en schilderkunst. Duidelijk
wordt in elk geval dat fotografie de manier van kijken en de
werkmethode van kunstenaars beïnvloedde.
Reizende tentoonstelling
De tentoonstelling Snapshot. Schilders en fotografie, 1880-1915 is
gebaseerd op het onderzoek van gastconservator Elizabeth W. Easton, die
tijdens het schrijven van haar dissertatie over Vuillard in de jaren
â80 op de rijke verzameling fotoâs stuitte. De expositie is een
samenwerking met The Phillips Collection in Washington en het
Indianapolis Museum of Art en bevat een ruimhartig aantal bruiklenen
van het Parijse Musée dâOrsay die de expositie ook inhoudelijk
ondersteunt.
Van februari tot april 2012 is de expositie te zien in Washington en
van juni tot begin september 2012 in Indianapolis. De Engelstalige
catalogus Snapshot legt in een serie artikelen het belang van de
fotografie vast en de wisselwerking met de kunst aan het eind van de
19e en begin van de 20e eeuw, met daarbij de rol van de zeven
kunstenaars uit de expositie.
---