Inspectie voor de Gezondheidszorg


Rode Hoed Symposium 5 oktober 2011

Toespraak | 11-10-2011 | |

Toepraak van Gerrit van der Wal tijdens het Rode Hoed symposium op 5 oktober 2011

Vorig jaar hield hoofdinspecteur curatieve zorg Wim Schellekens hier nog een vurig betoog over governance. Ons toezichtkader governance, waarmee we als inspectie een bijdrage willen leveren aan de verbetering van de kwaliteit en veiligheid van de zorg, was toen net uit. Wim is inmiddels weg bij de inspectie. En na een paar maanden van stilte ben ik trots u te kunnen voorstellen aan onze nieuwe hoofdinspecteur curatieve zorg: Anca Ansink.

Voor wie haar niet kent: Anca is gynaecoloog-oncoloog, was medisch manager in het Erasmus MC en was de laatste jaren als bestuurder verbonden aan de Integrale Kankercentra. Ik ben erg blij met haar komst, ze is deze week begonnen. Zij zal de komende jaren zeker van zich laten horen. Vandaag moet u het mij doen. . Het afgelopen jaar is er de nodige deining geweest in het veld. Zo zetten de zorgverzekeraars de eerste stappen naar het daadwerkelijk contracteren op basis van kwaliteit. U herinnert zich nog het eerste lijstje dat in de openbaarheid kwam, de lijst met ziekenhuizen waar volgens CZ goede en geen goede borstkankerzorg werd geleverd. Niet elk ziekenhuis was daar gelukkig mee, om het maar op z'n zachtst te zeggen. Een publieke discussie volgde. Iets dat overigens zeker niet verkeerd is. En -zoals u weet- kwam CZ gisteren met een nieuwe lijst...

Ik wil de wetenschappelijke verenigingen -de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde voorop- complimenteren met de grote inspanningen die zij dit jaar hebben geleverd om met een aantal minimumvolumenormen te komen voor hoogcomplexe zorg. Overigens niet zonder de nodige steun en druk van de inspectie. Als ziekenhuis, maar ook als individuele professional, moet je niet meer alles doen, maar die dingen doen waar je -vooral door ervaring- goed in bent. Waardoor je de beste resultaten haalt. Het komt de patiënt ten goede!

De weg naar verdere concentratie van ziekenhuiszorg is inmiddels ingezet. In de regio zijn de gesprekken tussen ziekenhuizen en maatschappen inmiddels in volle gang om met elkaar te bepalen wie welke zorg het beste kan leveren. Dat loopt op de ene plek wat soepeler dan op de andere. En ook deze materie houdt de gemoederen flink bezig. Het wordt een aardverschuiving in het Nederlandse zorglandschap. U kent de discussie over het concentreren van de zorg voor kinderen met kanker. De consequenties van concentratie en het afstoten van taken zijn soms maar moeilijk helemaal te overzien, dat maakt het tot een spannend proces. Dat geldt in het bijzonder voor de kleinere ziekenhuizen. Daarbij is het van groot belang is om met elkaar goede afspraken te maken. Samen te werken. Voorzover de NMA dat toelaat natuurlijk. Ziekenhuizen -Raden van Bestuur en medische staven- zullen strategische keuzes moeten maken, onderling maar ook binnen het ziekenhuis.

Samenwerking is wat mij betreft het sleutelwoord. Intradisciplinair met medische collega's, en in multidisciplinair verband. Met verpleegkundige collega's, met bestuurders, maar ook met technici, met inkopers, met ICT'ers. Binnen de muren belangrijk maar ook daarbuiten! U bent onderdeel van een keten of netwerk met daarin bijvoorbeeld de huisarts, de thuiszorg, de apotheker, de specialist ouderengeneeskunde of de psychiater.

En daar bovenop is er dan ook nog de noodzakelijke samenwerking met andere ziekenhuizen in uw regio op het gebied van de spoedeisende hulp, de intensive care zorg en de hoogcomplexe ingrepen. Het draait daarbij uiteindelijk allemaal om het reduceren van risico's. Hoe beter er wordt samengewerkt, hoe beter de communicatie verloopt, hoe minder kans op fouten.

De inspectie start volgend jaar met de uitvoering van haar nieuwe Meerjarenbeleidsplan. We leggen hierin de focus primair op het reduceren van veiligheidsrisico's in de zorg. We richten ons toezicht op díe plaatsen en op díe processen waar de kans op fouten het grootst is of waar de schade groot is áls er iets mis gaat. Kwetsbare groepen, zoals ouderen, gehandicapten, zeer ernstig zieke patiënten zijn voor ons extra belangrijk.

Een permanent aandachtspunt blijft voor ons de operatieve zorg, de spoedeisende hulp en de intensive care. Een nieuw speerpunt is medicatieveiligheid en medicatieoverdracht. U kent ongetwijfeld allemaal de cijfers van de medicatiegerelateerde ziekenhuisopnames. Die moeten naar beneden. We hebben laatst een kleine steekproef gedaan onder huisartsen en apotheken. Bij vrijwel niemand bleken de medicatiegegevens overeen te komen. Ik hoef u niet te vertellen welke risico's dit met zich mee kan brengen. Zeker bij patiënten met comorbiditeit die met veel verschillende zorgverleners te maken hebben. Samenwerken en standaardiseren van informatie-uitwisseling
-ic-technisch en inhoudelijk- zijn ook hier van cruciaal belang om de risico's te verkleinen.

Wij sluiten als inspectie graag aan bij uw initiatieven om risico's te reduceren. We delen er zelfs prijzen voor uit! Het operatieve proces is een van de meest risicovolle. De inspectie houdt het operatieve proces al jaren goed in de gaten en dringt aan op richtlijnen om dit proces te optimaliseren.
In juni heb ik de IGZ-Zorgveiligprijs overhandigd aan mevrouw dr. Boermeester van het AMC voor de door haar ontwikkelde en geteste SURPASS. Dit is een `afvinklijst' voor het volledige operatieve proces. In medisch-specialisitische kringen wordt nog vaak geringschattend over afvinklijstjes en checklists gedaan. Dit vind ik volkomen onterecht. Zo heeft de SURPASS zijn waarde meer dan bewezen. Het voorkomt fouten en is daarmee levensreddend. Het geeft bovendien niet alleen grote gezondheidswinst voor de patiënten maar heeft daarnaast een heilzaam effect op de kosten van het systeem. Een win-win situatie dus.

Ik vind dat checklists vaker moeten worden toegepast. Ze zijn bijna geniaal in hun eenvoud. Ze maken de kans op vergeten, verwisselen, mistasten enzovoorts kleiner. Al die dingen waar u veel te goed en te knap voor bent. Ze maken de weg vrij om hoogwaardige competenties voor echt complexe zaken in te zetten.
Het draait om ander gedrag, om erkenning en herkenning van de toegenomen complexiteit van de processen. Om de wetenschap dat het niet meer alleen omde individuele prestatie gaat, maar dat de kans van slagen afhangt van de mate van samenwerking. Alle schakels moeten in elkaar grijpen.
En dan kom ik als vanzelf op het thema governance. Patiënten vertrouwen erop dat het veilig is in de zorg en dat dat komt doordat alle partijen in het model hun rol waarmaken. Maar hoeveel wetten, richtlijnen en convenanten er ook zijn, dat is geen garantie voor veilige en kwalitatief goede zorg. Het valt of staat met u. De complexe zorg van tegenwoordig vraagt van u feitelijk een nieuw soort van professionaliteit. En bij die professionaliteit hoort als vanzelfsprekend het afleggen van verantwoording over geleverde prestaties inclusief die waarin u als professional een autonome keuze heeft gemaakt voor de patiënt.

Zonder het nemen van verantwoordelijkheid op het juiste moment, ontstaan ernstige incidenten. Die doen afbreuk aan het imago van de zorg en de zorgverleners en leveren een vertrouwensbreuk op bij de patiënt. Ik noem de recente gebeurtenissen in het Maasstad ziekenhuis in Rotterdam. Inmiddels zijn er duizenden patiënten bij betrokken, heeft de reputatie van het ziekenhuis een deuk opgelopen en is de patiententoestroom substantieel afgenomen. Dat wens ik geen ziekenhuis toe. Hoewel het onderzoek van de inspectie nog loopt, is het helder dat het daar op meerdere momenten heeft ontbroken aan het nemen van professionele verantwoordelijkheid om patiëntschade en dus menselijk leed te voorkomen. Verantwoordelijkheid nemen op het juiste moment, daar gaat het om.

Dat geldt ook voor de ziekenhuiszorg in de avond-, nacht- en weekenduren. Uit ons recent gepubliceerde onderzoek blijkt dat er buiten kantoortijden specifieke risico's zijn voor de patiëntveiligheid. We hebben de ziekenhuizen en professionals opgeroepen zich aan dit rapport te spiegelen en in het eigen ziekenhuis, op de eigen afdeling te kijken of deze risico's aanwezig zijn.

De inspectiefilosofie gaat uit van het gegeven dat de verantwoordelijkheid voor kwaliteit en veiligheid ligt bij de bestuurders en professionals. En niet bij de inspectie zoals het beeld in de buitenwereld soms lijkt te zijn. We gaan uit van vertrouwen totdat blijkt dat dit vertrouwen beschaamd wordt. Dan treden we tijdig en hard op. Ik noem het nog maar een keer: "high trust, high penalty". Maar er is wel een verschil tussen gerechtvaardigd vertrouwen en blind vertrouwen. Verantwoording afleggen binnen de zorginstelling, maar ook naar buiten moet vanzelfsprekend zijn. De burger en politiek vragen erom.

Ik vind het goed te zien dat ook u als medisch specialisten beseft dat u verantwoording dient af te leggen. Ik heb de concept Model Toelatings Overeenkomst, waarin is opgenomen dat u als medisch specialist deel zult nemen aan evaluaties over uw individuele functioneren en dat deze informatie wordt gedeeld met de Raad van Bestuur, met belangstelling gelezen. Ik zie dit als een belangrijke stap in de cultuuromslag die gaande en nodig is in de zorg. Ik betreur wel dat het op dit moment een vrijblijvend karakter heeft. Ik wil u bij deze vragen dat nog eens grondig te heroverwegen.

De komende jaren gaat de inspectie zich -nog meer dan voorheen- ook richten op het vraagstuk van de disfunctionerende beroepsbeoefenaar en de wijze waarop wij dit met elkaar vroeg kunnen herkennen en signaleren. Zodat sneller ingegrepen kan worden -zo mogelijk preventief, zo nodig repressief. Ik hoop dat wij elkaar daarin kunnen vinden en synergie kunnen maken.

Tenslotte wil ik nog iets zeggen over een nieuwe vorm van toezichthouden die wij het afgelopen jaar hebben toegepast en waar we erg tevreden over zijn. Het betreft het onderzoek naar de kwaliteit van zorg en veiligheidsrisico's op de Intensive Care's nivo 2/3 dat vorige maand is gepubliceerd. We hebben met elkaar, inspectie en veldpartijen, voorafgaand aan de start van het onderzoek goed met elkaar overlegd over de uitvoering van het onderzoek. Waarbij ik onmiddellijk toegeef dat we even nodig hebben gehad om elkaar te vinden. Tijdens het onderzoek hebben onze inspecteurs veel uiterst toegewijde professionals gezien. Ze werden prima ontvangen, zowel tijdens aangekondigde als onaangekondigde bezoeken, tijdens en buiten kantooruren en hun adviezen werden goed opgevolgd. Veel was al op orde gebracht voordat we langskwamen. Resterende tekortkomingen daarna voor het volgende controle bezoek.

Mede doordat we al tijdens het onderzoek aan handhaving hebben gedaan, konden we een maand geleden met trots vaststellen dat alle IC-zorg van niveau 2/3 in Nederland voldoet aan de voorwaarden voor verantwoorde zorg. Dit was zo goed nieuws dat het geen enkel bericht in de media waard bleek. Niettemin, een prachtig resultaat van goede interactie tussen zorgprofessionals en de inspectie, ieder vanuit eigen rol en verantwoordelijkheid. Met de patient als grote winnaar. Zo kan het dus ook! En het smaakt naar meer!

Ik dank u voor uw aandacht.