Rijksdienst Cultureel Erfgoed
Haarlem Zuid en Zuidwest beschermde stadsgezichten
Persbericht | 5 okt 2011 - 17:02
Haarlem Zuid en Zuidwest zijn van oudsher twee karakteristieke
stedelijke uitbreidingen voor de gegoede burgerij en middenstand van
eind 19e en begin 20e eeuw. Vanwege het hoogwaardige en grotendeels
goed bewaard gebleven stedenbouwkundig patroon en de architectonische
kwaliteit krijgen ze nu de status van beschermd stadsgezicht.
Op woensdag 5 oktober overhandigde de directeur van de Rijksdienst voor
het Cultureel Erfgoed, Cees van 't Veen, de aanwijzingsbesluiten aan
wethouder Jan Nieuwenburg van de gemeente Haarlem.
Buitenplaatsen
Het buitengebied ten zuiden van Haarlem was van oorsprong al een
aangename plek om te vertoeven, met een aaneenrijging van
buitenplaatsen, lustparken, lanen en waterpartijen. De vormgevers van
de stadsuitbreidingen pasten hun ontwerpen daar zorgvuldig in.
Haarlem-Zuidwest
De Koninginnebuurt vormt de eerste stedenbouwkundige ontwikkeling aan
de zuidkant van de binnenstad eind 19e eeuw. Naast villabebouwing heeft
dit `aanzienlijk' stadskwartier ook markante schoolgebouwen en een
bijzonder winkelcentrum in functionalistische stijl. Iets zuidelijker
daarvan liggen het Wilhelminapark en Bosch en Vaart, twee goed bewaarde
voorbeelden van villaparkaanleg en gegoede middenstandsbouw van rond
1900. De ruime groenvoorzieningen zorgen hier voor een goede
aansluiting op de Haarlemmerhout en het Westerhoutpark en de restanten
van buitenplaatsen Vaartzigt en Zwanenburgh.
Haarlem Zuid
Karakteristiek voor dit vroeg-20e-eeuwse uitbreidingsgebied is het
ontwerp van gebogen lanen en radialen van L.A. Springer. Hij sloot met
zijn ontwerp naadloos aan op de restanten van de buitenplaatsen Spaar
en Hout, Oosterhout en Zuiderhout. Het webvormige patroon in Engelse
landschapsstijl met grote vijvers is bebouwd met villa's en geschakelde
middenstandswoningen van hoge architectonische kwaliteit.
Daarbinnen is het woningcomplex Tuinwijk-Zuid uit de jaren twintig van
de vorige eeuw van J.B van Loghem een uniek voorbeeld van de
tuinstadbeweging.
Bescherming
De nieuwe status van de wijken in Haarlem betekent dat eigenaren van
panden bij voorgenomen wijzigingen rekening moeten houden met de
bijzondere karakteristieken ervan. Voor eigenaren van gemeentelijke of
rijksmonumenten verandert er weinig. Eigenaren van niet-monumenten
zullen bij plannen voor wijziging voortaan ook een omgevingsvergunning
moeten aanvragen.
Veel bijzondere gebouwen in Haarlem Zuid en Zuidwest zijn al beschermd
als rijksmonument. De aanwijzing tot beschermd gezicht vormt hierop een
logische aanvulling. Hij is niet bedoeld om ontwikkelingen te
bevriezen, maar zorgt ervoor dat in nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen
de historische en stedenbouwkundige karakteristieken behouden blijven.