Manipulatieve moeders beteugelen pronkende zonen
Datum: 15 september 2011
De bonte verentooi en acrobatische fratsen van paradijsvogels, waarmee
de mannetjes een vrouwtje proberen te verleiden, zijn pakkende
voorbeelden van Charles Darwin's tweede grote evolutietheorie, de
seksuele selectie. Nieuw onderzoek wijst echter uit dat dit krachtige
proces mogelijk teniet wordt gedaan wanneer moeders zelf kunnen
beslissen of zij een zoon of een dochter krijgen. Dit schrijven
onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen deze week in PNAS.
De theorie van seksuele selectie beschrijft niet de strijd om
overleving, maar die om voortplanting, dat wil zeggen het vinden van
seksuele partners. In het dierenrijk zijn het vaak de mannetjes die met
opvallend uiterlijk of gedrag concurreren om de seksuele interesse van
de vrouwtjes. Het team Groningse evolutionaire biologen onder leiding
van Ido Pen gebruikte wiskundige modellen en computersimulaties om te
onderzoeken hoe regulering van de geslachtsverhouding en seksuele
selectie elkaar beïnvloeden.
Geslacht kroost bepalen
Zelf het geslacht van je kroost bepalen lijkt misschien onmogelijk,
maar sommige dieren blijken hier goed toe in staat. De vrouwelijke
edelpapegaai kan bijvoorbeeld twintig zonen achter elkaar produceren
voordat zij overgaat op het voortbrengen van uitsluitend dochters. Maar
nu hebben evolutionaire biologen aan de RUG ontdekt dat het strak
kunnen reguleren van de geslachtsverhouding van het nageslacht de
effectiviteit van seksuele selectie volledig kan ondermijnen.
Baltsgedrag verdwijnt
Wanneer in computersimulaties de geslachtsverhouding werd vastgezet op
50-50, leidde dit tot het klassieke patroon van seksuele selectie
waarbij de mannelijke dieren ingewikkelde baltsrituelen ontwikkelden om
vrouwtjes aan te trekken, en waar bij vrouwelijke dieren een voorkeur
voor extravagante mannetjes evolueerde.
Maar wanneer de modellen werden aangepast, zodat moeders controle
kregen over de geslachtsverhouding van hun nageslacht, ontstond er een
compleet ander patroon.
`Het had een dramatisch effect,' vertelt Pen. `Als moeders het geslacht
van hun jongen kunnen bepalen, stort de seksuele selectie ineen en
verdwijnt het mannelijke baltsgedrag. Dit komt doordat de vrouwelijke
dieren dergelijk gedrag niet meer aantrekkelijk vinden. En de reden is
dat vrouwtjes het onaantrekkelijke van hun partner niet doorgeven aan
de volgende generatie wanneer ze in staat zijn alleen dochters te
produceren.'
Onverwachte draai
Dit resultaat geeft een onverwachte draai aan Darwin's theorie van de
seksuele selectie. `Wij dachten altijd dat vrouwtjes opzichtige
mannetjes moesten vinden om het beste nageslacht te kunnen
voortbrengen. Maar als zij de geslachtsverhouding kunnen reguleren, is
dit blijkbaar niet meer van belang. Moeders met saaie partners doen het
net zo goed,' merkt Pen op.
Toetsen
De onderzoekers zijn nu van plan hun theorie te toetsen. Als zij gelijk
hebben, zou het een middel kunnen zijn om de grote diversiteit aan
mannelijke baltsrituelen in het dierenrijk te leren begrijpen.
`Bij veel dieren, waaronder de mens, wordt het geslacht door de genen
bepaald,' legt Pen uit, `terwijl sommige andere dieren over een veel
flexibeler systeem beschikken. Er zijn bijvoorbeeld schildpadden die
zonen krijgen als hun eieren koel worden gehouden en dochters wanneer
ze warm worden gehouden. We verwachten bij de seksuele selectie sterke
verschillen te ontdekken tussen deze systemen.
Rijksuniversiteit Groningen