'Voorbij blije wetenschap en boze technologie', intreerede UT
Persbericht van Universiteit Twente
Hedwig te Molder: 'Wetenschapscommunicatie gaat ook over identiteit en
relaties'
Wetenschap zit in de beklaagdenbank, zo lijkt het. Experts liggen onder
vuur; burgers roeren zich op het internet. Tegelijk is wetenschap
belangrijker dan ooit. Communicatie over wetenschap zou daarom echt
interactief moeten zijn, met diepgaande interesse in elkaars
beweegredenen. Louter 'het verhaal vertellen' is niet langer genoeg,
betoogt prof.dr. Hedwig te Molder in haar intreerede als hoogleraar
Wetenschapscommunicatie aan de Universiteit Twente, op 15 september.
De maatschappij 'praat niet alleen terug' als het gaat over wetenschap,
maar is al in gesprek. Dat maakt dat wetenschap en technologie
'maatschappelijker' zijn dan we vaak veronderstellen, is Te Molder's
uitgangspunt. Maar van dit dynamische beeld van wetenschap en
technologie zien we echter volgens haar nog weinig terug in de theorie
en de praktijk van de wetenschapscommunicatie. De 'blije wetenschap'
waarmee we al op de basisschool kennismaken is 'af' en verraadt weinig
tot niets van haar soms tumultueuze totstandkoming. Daar staat de 'boze
technologie' tegenover waarmee we later kennismaken: in publieke
debatten hebben we het vooral over risico's van nieuwe technologieën.
Expertise en relaties
Blije wetenschap en boze technologie hebben duidelijk hun beperkingen.
Ze ontnemen ons volgens Te Molder het zicht op de interactionele
dynamiek waarmee wetenschap en technologie totstandkomen. Het begrijpen
van deze dynamiek is van cruciaal belang om bijvoorbeeld te kunnen
duiden waarom wetenschap voor sommige mensen, op sommige momenten een
provocatie is, en op andere momenten koren op hun molen. Hiertoe zul je
niet zozeer moeten kijken naar de aard en inhoud van expertise an sich,
maar naar de relaties tussen de deelnemers aan het debat, en wat ze
bereiken in die relatie door op bepaalde momenten op kennis en ervaring
een beroep te doen. De online berichten dat je van het HPV-vaccin
verlamd kunt raken kunnen we typeren als een staaltje van
lekenexpertise, maar dat vertelt ons niet waar deze uiting precies een
reactie op is, en welke effecten zij vervolgens bedoeld of onbedoeld
bij anderen teweegbrengt.
Identiteit
Wetenschapscommunicatie gaat volgens Te Molder over méér dan het
vertellen van waarheid. Het gaat over spreekrechten die mensen aan
elkaar toeschrijven of elkaar ontzeggen, en daarmee ook over onszelf -
onze identiteit. Dat verklaart ook de felheid van het debat over
wetenschap en technologie. Een betere communicatie tussen
wetenschappers en andere betrokkenen veronderstelt een diepgaande
interesse in elkaars bijdragen aan dit debat - niet zozeer in de
argumenten als zodanig maar in de interactionele zorgen die zij
vertegenwoordigen, zoals een verlies van autonomie, of een motie van
wantrouwen door de overheid.
De gezaghebbende positie die wetenschap heeft, maakt haar tegelijk
controversieel. Want de ingebouwde vooronderstelling die
wetenschappelijke claims vertonen dat de discussie gesloten is, is nu
juist een communicatieve eis die in science-society debatten wordt
betwist. Hier dreigt het gevaar dat de muren tussen wetenschap en
samenleving weer worden opgetrokken in plaats van te worden geslecht.
Hedwig te Molder (1967) is hoogleraar Wetenschapscommunicatie aan de
Universiteit Twente en halftijds universitair hoofddocent aan
Wageningen Universiteit, sectie Communicatiewetenschappen. Zij houdt
zich bezig met communicatie over wetenschap en opkomende technologieën,
in het bijzonder in relatie tot de betekenis van wetenschap en
technologie in alledaagse gesprekken. Zij publiceerde over de rol van
experts en expertise in onze samenleving, en de betekenis van nieuwe
(bio)technologieën. Een terugkerend thema binnen dit onderzoeksgebied
betreft de rol van online omgevingen zoals discussiefora op het
Internet. In haar internationaal erkende werk brengt zij voortdurend
verbindingen tot stand tussen verschillende wetenschappelijke
benaderingen of domeinen (bijvoorbeeld wetenschapscommunicatie met
discourse analyse), en theorie en praktijk (zoals door de ontwikkeling
van een wetenschappelijke reflectiemethode voor experts en
professionals). Voor haar boek Conversation and Cognition (Cambridge
University Press, met Jonathan Potter) ontving zij de Distinguished
Book Award van de American Sociological Association.
*
Razende Robot Reporter