Universiteit van Amsterdam

Het Fries als onmisbare schakel in het bestuderen van de Germaanse talen


Promotie Friese taal- en letterkunde

donderdag 30 juni, 13.00 uur

Joost Hiddes Halbertsma (1789-1869) heeft zich in zijn lange leven met uiteenlopende zaken beziggehouden. Hij was doopsgezind preker van beroep, maar zijn belangstelling ging veel verder dan de theologie alleen. In veel van zijn publicaties staan taal en cultuur centraal. Hij interesseerde zich vooral voor het oudere Nederlands en voor het Fries in al zijn historische en geografische facetten. Tussen de bedrijven door heeft Halbertsma een groot deel van zijn werkzame leven besteed aan het Lexicon Frisicum, een woordenboek waarin hij zowel eigentijds Fries en Oudfries als het in Duitsland gesproken Noord- en Oostfries beschreef. Als verklarende taal gebruikte hij het Latijn. Halbertsma was van mening dat de taalgeleerden van zijn tijd het Fries te weinig betrokken in de toentertijd populaire vergelijkende taalwetenschap. Met het Lexicon Frisicum wilde hij aantonen dat het Fries een onmisbare schakel vormde in het bestuderen van de Germaanse talen. Hij plaatste het Fries in zijn woo rdenboek daarom regelmatig in een bredere Germaanse context. Toen Halbertsma in 1869 overleed, was het Lexicon Frisicum nog lang niet voltooid. In 1872 heeft zijn zoon Tjalling het gedeelte dat gereed was, het deel A -- Feer, uitgegeven. Daarmee heeft hij in feite de aanzet gegeven tot de lexicografie van het moderne Fries. Ondanks het grote belang van het Lexicon Frisicum, ontbrak tot nog toe een breed opgezette studie naar het ontstaan, de achtergronden en de inhoud van Halbertsma's onvoltooide woordenboek. Anne Dykstra behandelt in zijn proefschrift een veelheid aan onderwerpen die direct of indirect met het Lexicon Frisicum te maken hebben. Via vergelijkingen met het Deutsches Wörterbuch van de gebroeders Grimm, en het Woordenboek der Nederlandsche taal van Matthias de Vries, plaatst hij het Lexicon Frisicum in de context van de negentiende-eeuwse Europese lexicografie. Dhr. A. Dykstra: J.H. Halbertsma als lexicograaf. Studies over het Lexicon Frisicum (1872). Promotor is dhr. prof. dr. A.M.F.J. Moerdijk.
Locatie: Aula van de UvA, Singel 411, Amsterdam.