Ingezonden persbericht
PERSBERICHT
Den Haag, 22 juni 2011
KB koopt acht bijzondere werken van H.N. Werkman
De Koninklijke Bibliotheek heeft acht bijzondere drukwerken uit de Tweede Wereldoorlog gekocht, die zijn gemaakt door H.N. Werkman (1882-1945). De erven van Ate Zuithoff (1912-2009), een van de oprichters van de Blauwe Schuit, deden de KB het aanbod de werken te kopen. Zij vonden het van groot belang dat het materiaal in een publiek toegankelijke instelling zou worden ondergebracht. Met steun van de vriendenvereniging van de KB konden de acht werken die in perfecte staat verkeren, worden aangekocht. Hiermee is de KB-collectie een aantal zeer zeldzame drukwerken rijker geworden, waaronder een uniek exemplaar van De Zee van H. Marsman.
Werkman en De Blauwe Schuit
Hendrik Nicolaas Werkman was drukker van het uitgeverscollectief De Blauwe Schuit, eind 1940 opgericht door Ate Zuithoff, August Henkels en Adri Buning. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bracht deze uitgeverij onder soms moeilijke omstandigheden 40 drukwerken in kleine oplagen uit. Met de rijmprent Het jaar 1572 van Martinus Nijhoff (1940) verzorgde De Blauwe Schuit waarschijnlijk de eerste Nederlandse clandestiene publicatie. Hiervan heeft de KB nu een exemplaar verworven.
Werkman is vooral bekend door zijn uitbundige, kleurige 'druksels', zoals hij ze onder meer maakte voor de Chassidische Legenden (1942-43). Hiervan bezit de KB sinds 2002 een prachtig exemplaar. Onder de acht nu aangekochte werken bevindt zich de directe inspiratiebron voor deze majestueuze suite van twintig prenten: Die Predigt des neuen Jahres (1941). Dit is een van de door Martin Buber vertaalde chassidische legenden, door Werkman schitterend geïllustreerd met een in diverse tinten blauw uitgevoerd beeld van een Joods getto.
Zeldzame Marsman
Het onbetwiste hoogtepunt van de aangeschafte drukken is een kleurige, speelse uitgave van het gedicht De Zee (1942) van de zo tragisch verdronken Hendrik Marsman (1899-1940). De oplage hiervan bestond uit slechts twaalf exemplaren, waardoor dit een zeer zeldzame druk is. Aan de Marsman-collectie van de KB is hiermee een belangrijk stuk toegevoegd. Vanaf vandaag 22 juni exposeert de KB De Zee in De Verdieping van Nederland, de gezamenlijke tentoonstellingsruimte van de Koninklijke Bibliotheek en het Nationaal Archief.
Privé-opdrachten van August Henkels
Het grootste deel van 1942 was de predikant Henkels geïnterneerd in het gijzelaarskamp St. Michielsgestel. Om toch enig contact met zijn familie te houden liet hij Werkman enige malen drukjes verzorgen in extreem kleine oplagen. Zoals de Ballade voor Herbert, voor de tweede verjaardag van zijn zoontje, en de Ballade voor de bruiloftskinderen, voor een bruidspaar waarvan hij het huwelijk zou inzegenen. Deze drukjes die vrijwel nooit op de markt komen, heeft de KB nu uit eerste hand kunnen kopen.
De overige titels zijn Alleluia (1942), Georg Trakl, Menschheit (1944) en Grooten der aarde, levend voor uw glorie (1944). Van dit laatste gedicht bestaan slechts enkele proefdrukken. Voordat Werkman deze druk kon voltooien, werd hij gevangen gezet en gefusilleerd, kort voor de bevrijding van Groningen.